16-mavzu. Milliy boylik statistikasi


Mashina va uskunalar - asosiy fondlarning aktiv qismi


Download 79.37 Kb.
bet3/4
Sana19.06.2023
Hajmi79.37 Kb.
#1602279
1   2   3   4
Bog'liq
3-mavzu. Milliy boylik statistikasi

16.2 Mashina va uskunalar - asosiy fondlarning aktiv qismi.
Asosiy fondlar doimiy ravishda ham bo`yum shaklida, xam qiymat shaklida o`zgarib turadi.
Ularning ko`payishiga quyidagi omillar ta’sir qiladi:
- sotib olish;
- yangi qurilish;
- inventarizastiya paytida qayta baholashdagi o`zgarishlar.
Asosiy fondlarning kamayishiga esa quyidagi omillar ta’sir qiladi:
- eskirib ishlab chiqarishdan chiqib ketishi;
- boshqa korxonalarga sotib yuborilishi;
- tabiiy ofatlar natijasida yo`q bo`lishi;
- inventarizastiya paytida qayta baholashdagi o`zgarishlar.
YUqoridagi o`zgarish omillaridan foydalanib, asosiy fondlarning ikki xil balansi tuziladi:
- to`la boshlang’ich qiymati bo`yicha;
- qoldiq qiymati bo`yicha.
Davlat statistika organlari asosiy fondlar balansini joriy baholarda, o`rtacha yillik baholarda va bazis yili solishtirma baholarda tuzadilar.
To`la boshlang’ich qiymat bo`yicha balans har bir korxona, firma yoki tarmoq bo`yicha hisoblanadi. Bunda odatda birinchi ustunda asosiy fondlarning tasnifi keltiriladi. Kirim va chiqim qismlari esa yanada konkretlashtirilishi mumkin.
Asosiy fondlarning qoldiq qiymati bo`yicha balansida barcha ko`rsatkichlar qoldiq qiymatlarda qatnashib, chiqim qismida qo`shimcha yillik amortizatsiya ajratmalari keltiriladi.
SHunday qilib asosiy fondlar balanslarini quyidagicha formula tarzida keltirish mumkin:
- to`la boshlang’ich qiymatda:
F0+Fk-Fch=F
- qoldiq qiymatda:
F01+Fk-Fch1-A=F1
bu erda, F0 va F1 – asosiy fondlarning yil boshi va oxiridagi to`la boshlang’ich qiymatlari;
Fk va Fch – kiritilgan va chiqib ketgan asosiy fondlarning to`la boshlang’ich qiymatlari;
F01 va F11 – asosiy fondlarning yil boshi va oxiridagi qoldiq qiymatlari;
Fch1 – chiqib ketgan asosiy fondlarning qoldiq qiymati;
A – yillik amortizatsiya ajratmalari.
Asosiy fondlarning balanslaridagi ko`rsatkichlardan foydalanib ularning xolati va takror ishlab chiqarilishi (xarakati) ko`rsatkichlarini hisoblash mumkin.
Asosiy fondlarning xolat ko`rsatkichlarini eskirish va yaroqlilik koeffitsientlari ifodalaydi:
Kesk=F-F1/F x 100; Kyaroq=F1/F x 100
Kesk+Kyaroq=100%
Xolat ko`rsatkichlari odatda yil boshiga va oxiriga hisoblanib, ularni taqqoslash asosiy fondlarning xolati qay tarzda o`zgarganligini aniqlashga imkon beradi.
Eskirish koeffitsienti yaroqlilik koeffitsienti bilan uzviy bog’liqdir. eskirish koeffitsienti qancha kichik bo`lsa, yaroqlilik koeffitsienti shuncha katta bo`ladi va aksincha. Agar koeffitsient «1»dan eskirish koeffitsientini ayirib tashlasak, yaroqlilik koeffitsientiga ega bo`lamiz.
Asosiy fondlarning xarakatini yangilash va chiqib ketish koeffitsientlari ifodalaydi:
Kyang=Fyang/F1 x 100; Kchiq=Fchiq/F0 x 100
Bu erda, Fyang va Fchiq - yil davomida yangidan kiritilgan va chiqib ketgan asosiy fondlarning to`la boshlang’ich qiymatlari.
Bu ko`rsatkichlar asosiy fondlar balansi ma’lumotlari asosida tuziladi.
Asosiy fondlar to`liq qiymati bo`yicha balansi (mln.so`m):

Yil boshidagi xajmi

Yil davomida kiritiladi

Yil davomida chiqariladi

Yil oxiridagi xajmi

Jami

SHu jumladan yangi asosiy fondlar

Download 79.37 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling