16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

3
Июнь
17
ish.uchun.kelgan.yoshlar.va.o‘quvchilar.bog‘da.ham.hordiq.chiqaradilar.hamda.Bobur.haqida.
tarixiy.ma’lumotlarga.ham.ega.boladilar..Muzeyda.va.kutubxonada.shox.va.shoir.Bobur.Mirzo.
tarixini.o‘rganuvchi.manbalar.uchun.alohida.bo‘limlar.tashkil.etilgan..Yoshlar.esa.bu.manbalar-
dan.foydalanib.kelmoqdalar..
Aslida,. Zahiriddin. Muhammad. Bobur. qanday. inson,. qanday. shaxs. bo‘lgan?. Bobur. tarixini.
chuqur.o‘rganish.bizga.nimalar.beradi?.Bugungi.kunda.Mirzo.Boburning.butun.dunyo.ko‘lamida.
qiziqish.bilan.o‘rganilishiga.sabab.bo‘luvchi.fazilatlari.nimada?.Ushbu.savollarga.javob.berish.
uchun.quyidagi.ma’lumotlar.asosida.fikrlarimizni.bayon.qilib.o‘tamiz..
Zahiriddin.Muhammad.Bobur.1483-yil.14-fevralda.Andijonda.dunyoga.kelgan..Ota.tomondan.
Sohibqiron.Amir.Temurga. 5-avlod. hisoblanadi.. Otasi. Umarshayx. Mirzo. baxtsiz. hodisa. tufayli.
39.yoshida.olamdan.o‘tgach,.12.yoshli.Bobur.Farg‘ona.taxtiga.o‘tirgan..Bobur.so‘zi.fors.tilidan.
olingan. bo‘lib,. “she’r”,. “yo‘lbars”. degan. ma’noni. anglatadi.. Bobur. juda. kuchli. va. baquvvat.
inson.bo‘lgan..Ikki.yelkasida.ikki.odamni.ko‘tarib,.qal’a.devorlari.ustida.mashq.qilgani.aytiladi..
Bobur. yo‘lida. uchragan.har.qanday.daryoni.suzib.o‘tar.edi..Ikki.marta.Ganga.daryosini.suzib.
o‘tgan..Panjob.hududlari.qadimda.Amir.Temur.davlati.tarkibiga.kirgani.hisobga.olinsa,.Bobur.
Hindistonning. butkul. qonuniy. hukmdori. edi.. Bobur. Hindistonga. 5. marta. yurish. uyushtirgan..
Beshinchi.yurishi.davomida.Panipat.jangida.Ibrohim.Lodini.yengib,.Hindistonni.qo‘lga.kiritgan..
12.ming.kishilik.qo‘shin.bilan.100.ming.askar.va.mingta.fildan.iborat.katta.qo‘shinni.mag‘lub.
etgani.tarixiy.manbalarda.qayd.etilgan..Bobur.Hindistonda.3.asrdan.ortiq.hukm.surgan.imperiyaga.
asos.solgan..Bu.davlat.Hindiston.tarixida.eng.uzoq.yashagan.davlat.hisoblanadi..Bobur.4.nafar.
o‘g‘il. farzand. ko‘rgan:. Humoyun. Mirzo,. Komron. Mirzo,. Askariy. Mirzo. va. Hindol. Mirzo..
Biroq.afsonalarda.uning.yana.bir.o‘g‘li.bo‘lgani.aytiladi..Oltin.beshikka.solib.tashlab.ketilgan.
chaqaloqni. ming. urug‘i. oqsoqoli. topib. olib,. voyaga. yetkazadi..Ushbu. “Oltin. Beshik”. afsonasi.
Qo‘qon.xonligi.taxtini.ming.urug‘i.vakillari.egallashi.uchun.asos.bo‘lgan..Bobur.Agrada.vafot.
etgan. va. bo‘lajak.Toj. Mahal. qarshisida. dafn. etilgan.. Keyinroq. o‘zining. vasiyatiga. ko‘ra. qabri.
Kobulga,.Bog‘i.Boburiyga.ko‘chirilgan..
Oltin. beshik. -. Qoʻqon. xonligini. idora. etgan. ming. sulolasining. kelib. chiqishi. haqidagi.
rivoyat..Unga.koʻra,.1512-yil.Bobur.Samarqanddan.Fargʻona.orqali.Hindistonga.qochadi,.yoʻlda.
Boburning.xotinlaridan.biri.ugʻil.tugʻadi..Qochoqlar.goʻdakni.qarovsiz.tashlab.ketishga.majbur.
boʻlishgan..Uni.qimmatbaho.ziynat.buyumlari.qoʻyilgan.beshikka.yotqizib,.sodiq.xizmatkorlardan.
biriga.qoldiradilar..U.Boburga.goʻdakning.taqdiri.haqida.xabar.berishi.kerak.bo‘lgan..Bu.vaqtda.
mazkur.joyda.oʻzbeklarning.qirq,.qipchoq,.qirgʻiz.va.ming.urugʻlarining.ovullari.bor.edi..Ushbu.
urugʻ. vakillari. bolani. topib. olib,. unga. “Oltin. Beshik”. deb. nom. qoʻyganlar.. Bola. ming. urugʻi.
ovuliga.joylashtirilgan..Oltin.Beshik..voyaga.yetganda.xalq.unga.har.bir.urugʻdan.(qirq,.qipchoq,.
qirgʻiz,.ming).bittadan.qizga.uylanishga.imkon.beradi..Ming.urugʻidan.boʻlgan.katta.xotini.unga.
yolgʻiz.oʻgʻil.tugʻib.beradi..Unga.Tangriyor.deb.nom.qoʻyadilar,.boshqacha.qilib.Xudoyor.yoki.
Eloq.Sulton.deb.atay.boshlaydilar..Bobur.asarlarida.Oltin.Beshik.haqida.hech.narsa.demagan,.
uning.zamondoshlari.ham.uni.tilga.olmaydilar..Shuning.uchun.bu.rivoyatni.Qoʻqon.xonlari.oʻz.
shajaralarini. Bobur. bilan. bogʻlash. va. oʻz. hokimiyatlarini. barqaror. etish. maqsadida. toʻqishgan.
deb.hisoblash.mumkin..Rivoyatlarga.koʻra,.Oltin.Beshik.1545-yil.Axsikent.shahrida.vafot.etgan..
Uning. oʻgʻli.Tangriyor. keyinchalik. Fargʻonaning. hukmdori. boʻladi,. lekin. xon. emas,. balki. biy.
deb.ataladi..Bu.nom.uning.avlodlaridan.to.Olimxongacha.berilgan.
“Xalq.so‘zi”.gazetasining.www.xs.uz.saytida.2020-yil.15-yanvarda.e’lon.qilingan.“Asrlarni.
bo‘ylagan.Bobur”.nomli.maqolada.O‘zbekistonda.faoliyat.olib.borayotgan.“Zahiriddin.Muham-
mad.Bobur.nomidagi.jamoat.fondi”.va.ushbu.fond.tomonidan.tashkil.etiladigan.ilmiy.ekspeditsi-
yalar. rahbari,. O‘zbekistonda. xizmat. ko‘rsatgan. madaniyat. xodimi. Zokirjon. Mashrabov. bilan.
suhbat.bayon.qilingan..Ushbu.suhbat.davomida.fond.faoliyati.hamda.buyuk.sarkarda.va.shoir.
bobomizning. hayoti,. ijodi. bilan. bog‘liq. bir. qator. yangi. ma’lumotlar.keltirilgan..Quyida. ushbu.
ma’lumotlardan.ayrimlarini.keltirgan.holda.o‘z.fikrlarimizni.davom.ettiramiz..
Bobur. ijodiy. merosini. xalqaro. miqiyosda. o‘rganish. maqsadida. 1992-yilda. ekspeditsiyaga.
asos.solindi..Birinchi.xalqaro.safar.1992-yil.may.oyida.uyushtirilib,.hozirga.qadar,.25.martadan.
ko‘proq. Bobur. va. boburiylar. qadami. yetgan. yurtlarga,. Afrika. qit’asida. –. Hindi-Xitoy. yarim.

---

234