16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

3
Июнь
17
oroli,.Yevropa.va.Amerika.davlatlarigacha.375.ming.kilometrdan.ortiq.masofani.avtomashinada.
bosib.o‘tiligani,.va.izlanishlar.natijasida.ajdodlarimiz.qoldirgan.500.dan.ziyod.noyob.asarlarning.
asli. va. foto. nusxalari. mamlakatimizga. keltirilib,. fond. qoshidagi. “Bobur. va. jahon. madaniyati”.
muzeyida.mujassamlashtirilib,.istemolga.taqdim.etilayotgan..Ular.asosida.30.dan.ortiq.kitoblar.
chop. ettirilib,. “Bobur. devoni”. Qobul. nashriga. takmila,. “G‘arbing. Andijoniydur”. devoni,.
“Boburnoma”.miniatyuralari,.“Bobur.va.Yuliy.Sezar”,.“Bobur.haqida.o‘ylar”,.“Asrlarni.bo‘ylagan.
Bobur”,.“Boburiynoma”,.“Buyuklar.izidan”,.“Boburiylardan.biri”,.“Hind.sorig‘a”,.“Andijondan.
Dakkagacha”,. “Andijondan. Bog‘dodgacha”,. “Xorijda. Boburshunoslik”,. “Boburnoma. uchun.
qisqacha. izohli. lug‘at”,. “Markaziy. Osiyo. va. Hindiston. tarixida. boburiylar. davri”,. “Tavorixi.
Musiqiyun”,. Vilyam. Rashbrukning. “O‘n. oltinchi. asr. davri”,. Rumer. Godenning. “Gulbadan”,.
Harold.Lembning.“Andijon.shahzodasi”,.Hondamirning.“Buyuklik.hislati”,.“Buyuk.Sohibqiron.
o‘tgan. yo‘llarda”,. “Bobur. va. Boburiylar. bibliografiyasi”,. “Bobur. yo‘lbars”. va. boshqa. kitoblar.
nashr.etildi..“Boburnoma”ni.o‘zi.uch.marta.nashr.etilib,.yoshlarga.tushunarli.bo‘lishi.uchun.kirill.
va.lotin.alifbolarida.tabdili.yaratilgan.
“Boburnoma”. o‘zbek. va. umumturkiy. adabiyotning. dunyoga. ma’lum. va. mashhur. qomusiy.
asaridir..Bu.memuarda.O‘zbekiston,.Afg‘oniston,.Hindiston.xalqlarining.madaniyati,.qadryatlari,.
o‘ziga. xos. xususiyatlaridan. tortib,. tabiati,. geografiyasi,. hayvonot. va. nobotot. olami. to‘g‘risida.
bebaho.ma’lumotlar.mavjud..Mirzo.Boburnig.hukmronligi.va.sulola.vakillari.Hindistonda,.qabri.
Afg‘onistonda.bo‘lsada,.O‘zbekiston.bugun.boburshunoslik.markaziga.aylanib.bo‘lganini.Bobur.
va.boburiylar.tarixiga.bo‘lgan.e’tibordan.ko‘rishimiz.mumkin.
Boburning.bo‘lasi.Muhammad.Haydar.Mirzoning.“Tarixi.Rashidiy”.asari.dunyo.tarixchiligi.va.
adabiyotshunosligida.ikkinchi.“Boburnoma”.hisoblanib,.bu.memuar.asar.ham.fors.tilidan.o‘zbek.
tiliga.tarjima.qilindi.
Mamlakatimizda.ilk.bor.shaxsga.nisbatan.qomus.“Bobur.ensiklopediyasi”.yaratildi..Bu.ulkan.
ensiklopediya.64.bosma.taboqda.yaratildi.va.bu.kitobni.yaratilishida.Yaponiya,.Hindiston,.Turkiya,.
Afg‘oniston. va. evropalik. olimlar. ham. faol. ishtirok. etishdi.Yaponiyalik. boburshunos. olim. Eyji.
Mano.bu.ensiklopediyani.“butun.dunyo.boburshunoslari.uchun.muhim.qo‘llanma.bo‘ladi”,.deb.
baho. bergan.. Rossiya. Fanlar. Akademiyasining. Tillar. instituti. bilan. hamkorlikda. “Zahiriddin.
Muhammad. Babur.. Baburidi.. Biblografiya”. kitobini. ham. hashr. etildi..Angliyalik. boburshunos.
Beverij. xonim. “Boburnoma”. haqida. “Butun. dunyoda. yaratilgan. yozma. yodgorliklarning. eng.
bebahosidir”,.deb.baho.bergan.bo‘lsa,.germaniyalik.boburshunos.Klaus.Shoning.esa.“mukammal.
tizimdagi.xalq.tilida.yozilgan.eng.katta.hajmdagi.asardir”,.deya.baho.beradi..Bugungi.kungacha.
buyuk. allomalarimiz. tarixini. o‘rganish. bo‘yicha. hech. qanday. bibliografiyaning. yozilmagani.
achinarli.holat,.shuningdek,.jahonda.ham.qilinmagan..Bu.juda.zarur,.chunki.xalqimiz.ayniqsa,.
yoshlarimiz.uchun.qaysi.ajdodimizning.qaysi.qo‘lyozmasi.yoki.u.haqdagi.manbalar.qayerlarda.
borligi.haqida.ma’lumotlar.beruvchi.manba.bu.bibliografiyadir.
Bobur.tabiatidagi.oziga.xosliklar.yevropalik.sharqshunos.olimlarning.hayratiga.sabab.bo‘lib.
keladi..Ya’ni,. farzandi. Humoyunning. sog‘ayishi. uchun. umrini. ham. berishga. tayyorligi,. uning.
behad.ma’suliyatli.OTA.ekanligi.bo‘lsa,.hayotlik.chog‘ida.farzandiga.taxtni.topshirgan.dunyodagi.
yagona.hukmdor.ekanligidir..U.qayerda.bo‘lmasin.har.doim.farzandlari.uchun.qayg‘urganligini.
Humoyunga.yozgan.bir.qancha.nasihat.maktublaridan.ham.bilishimiz.mumkin..Bir.maktubida.
“Ukalaringga.mehribon.bo‘l,.xato.qilsalar.kechir,.o‘zingdan.uzoqlashtirma”,.degan.nasihatlariga.
Humoyun.Mirzo.amal.qilib,.Kamron.Mirzo.bilan.Hindol.Mirzo.taxt.talashib.urishganlarida.ham.
ularni.kechirishi.otasini.vasiyatini.bajarishi.edi.
Afg‘onistonning.Qandahor.viloyatida.Bobur.Mirzo.Chilzina.ya’ni.“qirq.zina”.tarixiy.obidasini.
qurdiradi..Bu.yerda,.tog‘ning.ichida.g‘or.bo‘lib,.devorlariga.Qur’oni.Karimda.keltirilgan.oyatlar.
bilan.birga.o‘g‘illari.Humoyun.va.Kamron.Mirzolarga.nasihatlari.aks.etganligini.dunyo.olimlari.
hayrat.bilan.o‘rganmoqda.
Olimlarning. o‘rganishlari. natijasida. Bobur. farzandi. Humoyunga. “Maxfiy. Vasiyatnoma”.
qoldirgan..Bu.vasiyatnoma.1529-yil.11-yanvarda.Dholpur.yaqinidagi.“Bog‘i.Nilufar”da.turganida.
nastaliq.xatida.yozilgan.bo‘lib,.qog‘ozga.oltin.suvi.purkalgan,.hoshiyalari.gullar.bilan.bezatilgan..
Hozirda. bu. maktub. Bhopal. Davlat. kutubxonasida. saqlanadi.. Vasiyatnoma. fotonushasini.

---

235