16-multidisciplinary online distance conference on "scientific and practical research in uzbekistan" part-14

3
Июнь
17
QADIMGI XORAZM AHOLISINING URF-ODATLARINI “VANDIDOT”
ASOSIDAGI TAHLILI
Madrimova Munojat Axmadjonovna
Xorazm viloyati, Urganch shahri
29-umumiy o‘rta ta’lim maktabining tarix fani o‘qituvchisi
Telefon: [phone], 
[e-mail]
Annotatsiya: Ushbu. maqoladaQadimgi. Xorazm. aholisining. “Avesto”. kitobini. “Vandidot”.
qismidagi. turli. diniy. tasavvurlar,. urf-odatlar,. udumlar,. irim-sirimlarning. Ahura-Mazda. bilan.
Zardushtning.savol-javob.tarzdagi.bayonining.qisqacha.mazmun.mohiyati.haqida.fikr.yuritiladi.
Kalit so‘zlar:. Avesto,. Vandidot,. fargard,Zartushtiylik,. Ahura-. Mazda,. Xorazm,. 3000. yil,.
devlar,otashparstlik,. diniy. tasavvurlar,. rasm-rusumlar,. urf-odatlar,. udum,. irim-sirim,. tozalik,.
poklik.
“Eng.mo‘tabar.qadimgi.qo‘lyozmamiz.“Avesto”ning.yaratilganiga.3000.yil.bo‘lyapti”.–.degan.
edi.birinchi.Prezidentimiz.Islom.Karimov,tarixchi.olimlar.bilan.bo‘lib.o‘tgan.uchrashuvlarida..Bu.
nodir.kitob.bundan.XXX.asr.muqaddam.ikki.daryo.oralig‘ida,Xorazm.zaminda.umrguzaronlik.
qilgan.ajdodlarimizning.biz.avlodlariga.qoldirgan.ma‘naviy,.tarixiy.merosidir.......
.Jahon.olimlari.bir.narsaga.mushtarak.fikrga.keldilarki,.“Avesto”.matnlari.qadim.zamonlardan.
bir–biriga.yaqin.va.qo‘shni.xalqlar.tomonidan.har.xil.tillarda.avloddan–avlodga.meros.qoldirgan.
ma’naviy.qadriyatimizning.nodir.namunasidir..Bu.ajoyib.va.muqaddas.merosimizning.tarixchi.
arxeolog. va. tilshunos. olimlarning. tadqiqotlarini. umumlashtirgan. holda. uning. vatani. Xorazm.
degan.fikrni.hech.qanday.shak–shubhasiz.e’tirof.etish.mumkin.
“Vandidod”-“Vaydaivadota”so‘zining. o‘zgargan. shaklibo‘lib,“devlargaqarshi. qonun”.
ma’nosini. anglatadi.U. yomonlik,. jaholat. va. razolattimsollari–. devlarga. qarshi. kurash.
qonunnomasi.hisoblangan.Unda.ibodat.qilish.tartibi,.buni.buzganlarni.jazolash.qonun-qoidalari.
ham.aks.etgan.“Vandidod”.22.bobdan.tashkil.topgan.“Avesto”.kitobining.bizgacha.yetib.kelgan.
qo‘lyozmalari. ikki. xil. tahrirda. yig‘ilgan.. Birinchi. tahrirda. “Vandidot”,“Visparad”. va. “Yasna”.
nasklarining. har. bir. qism-qism. qilib. bo‘lingan. holda. goh. u,. goh. bu. qism. o‘zaro. almashtirilib.
joylashtirilgan.Ya’ni. “Vandidot”ning. qismlari“Visparad”qismlari. bilan,“Yasna”. qismlari.
“Vandidot”yoki. “Visparat”qismlari. bilan. aralash. uchrashi. mumkin.. “Avesto”ning. bu. tuzilishi.
asosan,. ruhoniylarning. va. ushbu. kitobni. biluvchilarning. marosimlari. qiroatiga. mo‘ljallangan.
bo‘lib,.tarjima.yoki.sharhlardan.mutlaqo.holi..Shu.sababli,“Avesto”ning.bu.kitobiy.varianti.unga.
kirgan.birinchi.nask.nomi.bilan.“Vandidot-sode”deyiladi..Buning.ma’nosi“Sodda.Vandidot,.toza.
matn”degan.ma’nolarni.anglatadi.
“Vandidot”. naski. ijtimoiy. yo‘naltirilgan. mazmuni,. ahloqiy-falsafiy. asoslari,. huquqiy.
mazmunga. ega. qatlami. hamda. Zardushtiylarning. turmush. tarzini. me’yorlashtiruvchi. qonun-
qoidalari.bilan.“Avesto”.kitobining.diniy.mohiyatini.hayotiy.jarayonlar.bilan.bog‘lashga.xizmat.
qiluvchi. muhim. qismi. hisoblanadi.. “Vandidot”fragardlaridagi. turli. diniy. tasavvurlar. qoldiqlari.
(totemizm,.animizm,.fetishizm,.shomonizm).tabiat.kuchlariga.sig‘inish,.Ahura.Mazda.tomonidan.
yaratilgan.go‘zal.shaharlar,.yer.va.unga.ishlov.berish,.dehqonchilikning.Xudoga.ma’qul.savobli.
ish.ekanligi,.bitim.tuzish.va.uning.shartlari,.bitimni.buzganlarga.nisbatan.qo‘llaniladigan.jazolar,.
jismoniy.va.ruhiy.poklik,.ritual.poklanish.shartlari.haqidagi.dolzarb.masalalar.keltirilgan.
Оtаshpаrаstlаr. dunyoqаrаshi. bilаn. bоg‘liq. «dev»,. «аlvаsti»,. «аjinа»,. «аjdаhо». («Аvestо»dа.
«Аji. Dаhоkа»),«pаri»lаr. hаm. hоzirgаchа. o‘zining. dаstlаbki. mа’nоlаrini. ifоdаlаydi.. Devgа.
qаrshi. qаlqоn. sifаtidа. pichоq. vа. nonni. chаqаlоq. bоshigа. qo‘yish. оdаti. аyrim. jоylаrdа. hаmоn.
sаqlаnib. qоlgаn.. Qishlоqlаrimizdа. bа’zаn. to‘zg‘igаn. shаmоllаr. quyunni. (girdоb). hоzir. hаm.
«аjinа.shаmоl».tаrzidа.idrоk.etilаdi.“Vandidod”da.o‘likni.yerga.ko‘mib,.uni.harom.qilgan.yoki.
yolg‘on.vada.bergan.odamni.jazolash,.tabiblar.hususida,.o‘liklarni.qo‘yadigan.dahmalar.qurush,.
ko‘mish.marosimi.va.o‘likdan.yomon.jinlarni.quvish.uchun.yoniga.it.olib.borish..It.boqish.va.
ularni.ehtiyot.qilish,.it.va.hayvonlarga.ozor.bermaslik..Xonadon.va.chorvani.asrab-avaylashda.

---

33