17 amaliy mashg’ulot

17.7.- sahkl

17.8.- sahkl

Graduslar soni halqasimon disk darajasidan, minutlar nonius darajasidan olinadi. Masalan, φ burchakni hisoblash uchun nonius darajasining nomini shtrixi halqasimon diskning darajalarini qaysi shtrixlari orasida joylashganligi aniqlanadi. Shakldan ko'rinayaptiki noniusning nolinchi darajasi halqasimon diskning 33 va 34 - shtrixlari orasida joylashgan. Demak, φ burchak o'lchamining butun son qiymati 33⁰ ekan. Minutlarning son qiymatini aniqlashda nonius darajalrining qaysi shtrixi, halqasimon diskning biror bir shkalasiga to'g'ri kelganligi aniqlanadi. Bu misolda nonius darajalarining 10-shtrixi halqasimon disk darajalarining 38-shtrixiga to'g'ri kelayapti. Demak, noniusning to'liq o'lchami 33°10¹ ga teng ekan (φ=33°101).

Agar burchaklikni B vaziyatga mos keladigan ψ burchakni o'lchash kerak bo'lsa, ψ burchakdan foydalanamiz. Bu burchakning A tomoni gorizontal vaziyatda, demak, ψ burchak φ burchak bilan to'g'ri burchakning yig'indisiga teng (ψ=φ+90°=33°10¹+90°=123°10¹).
17.9- shaklda burchaklami o'lchashga oid misollar ko'rsatilgan.



17.9.- sahkl


Rezba parametrlarini o'lchash. Rezbaning parametrlarini ya'ni profili va qadami rezbomer (rezba o'lchagich) bilan o'lchanadi. Rezba o'lchagich radius o'lchagichga o'xshash shablonlar to'plamidan iborat. Shablon standart rezba profiliga va qadamiga mos keladigan tishli plastinka. O'quv amalyotida ikki xil ko'rinishdagi rezba o'lchagichlar qo'llaniladi: M60⁰ yozuv bilan metrik (17.10-shakl) va D 55° yozuv bilan dyuymli rezba qadamini aniqlashda bu ikki ko'rinishdagi rezba o'lchagich shablonlari to'plamidan shunday birini tanlash kerakki u rezba tishlariga oraliqsiz joylashsin. Shunda rezba qadami R shablonda ko'rsatilgan kattalikka teng bo'ladi (dyuymli rezbada 1" uzunlikdagi o'ramlar soni ko'rsatiladi) (17.11-shak1, b, 17.I2-shakl, b).