17-mа`ruzа Mаvzu: uzlukli transport mashinalari I. Mа`ruzа rеjаsi

Kar’yer avtomobil transporti tasnifi.
Karyer yuk avtomashinalari

konstruktiv tuzilishi bo‘yicha ikkita asosiy 

guruhga ajratiladi: avtosamosvallar va avtopoyezdlar - yarimpritsepli tyagachlar va
pritsepli tyagachlar (10-rasm). 
Avtosamosval – ramasiga o‘rnatilgan mustahkam konstruksiyali kuzovga
ega bo‘lgan avtomobil bo‘lib, orqaga yoki yonga yuk tushiradi.

10-rasm. Avtomobil transporti turlari: a) orqaga yuk to‘kuvchi samosval; b) 

tagidan yuk to‘kuvchi pritsepli tyagach; v) orqadan yuk tushiruvchi yarimpritsepli

tyagach. 
Avtopoyezd – bir yoki bir necha pritsepli yoki yarimpritsepli avtomobil-

tyagachdir. Avtopoyezdning ishga belgilanishiga qarab yarimpritsep kuzovi

tagidan, orqadan yoki yonidan yuk tushiradi. 
a
b

c 

---

---

Ochiq kon ishlarida ishlatishning maxsus sharoitlari karyer avtosamosvallari
konstruksiyasiga quyidagi talablarni qo‘yadi: ekskavatorda yuklanayotganda zarb 
kuchlariga chidamli bo‘lishligi uchun mexanik qismlarning yuqori mustahkamligi;
yuklash va yuk tushirish ishlari texnologik jarayonlari davomiyligini qisqartirish 
uchun kuzovning sodda va qulay bo‘lishi; qisqa kon zaboylari sharoitida samarali
ishlashi uchun yuqori manevrli bo‘lishi; joyning og‘ir relyefli sharoitlarida va 
sifatsiz yo‘llarda harakatlanishga yuqori chidamlilik va harakatchanlik; karyer
sharoitiga mos bo‘lgan uzoq davomli qiyaliklarda ish davrini qisqartirish uchun 
avtosamosval yetarli tezligini saqlay olishi yoki yetarli tormozlash kuchiga ega
bo‘lishi kerak. 
Karyer avtomobillari 3 ta asosiy qismdan tashkil topadi: dvigatel, shassi va
kuzov (yuk platformasi).


Dvigatel
- mexanik energiya manbayi bo‘lib, avtomobilni harakatga 
keltiradi. Avtomobillar uchun dvigatel sifatida siqilgan yoqilg‘i issiqlik
energiyasini mexanik ishga aylantirib beruvchi ichki yonuv dvigatellari ishlatiladi. 
Karyer yuk avtomobillarida dizel yoqilg‘isida ishlovchi yoqilg‘ini siqish
hisobiga o‘t oluvchi dvigatellardan foydalaniladi.
Hozirgi kunlarda karyer avtosamosvallarida yuqori aylanish chastotali to‘rt
taktli 6, 8 va 12 silindrli V – shaklli dvigatellar ishlatilmoqda. Ularning aylanish 
chastotasi 1500-2000 ayl/min, quvvati 250 dan 1700 kVT gachani tashkil etadi.
Hozirgi

kunlarda

vatanimiz 
va
xorijiy

mamlakatlarda

yuk

avtosamosvallarining birdan-bir kuch beruvchi qismi sifatida ichki yonuv

dvigatellari ishlatilib kelinmoqda. 


Shassi
– dvigateldan yetaklovchi g‘ildiraklarga aylanish momentini 
uzatishga xizmat qiladigan barcha qism va mexanizmlar (Transmissiya), yuruvchi
qismlar va boshqarish mexanizmlaridir.