17-mavzu. “Tarkibida flavonoidlar, kumarinlar

17-MAVZU. “Tarkibida flavonoidlar, kumarinlar, xromonlar va turli biologik faol moddalar, tio- va, sianoglikozidlar, yog`lar bo`lgan dorivor o`simliklar va mahsulotlar” mavzulari bo’yicha nomsiz o’simlik gerbariysi, mahsulotlarini aniqlash va tasvirlash

Mazkur laboratoriya mashg’ulotida talabalar nomsiz gerbariylar bo’yicha dorivor o’simliklarni aniqlaydilarvaquyidagilarni inobatga olgan holda ta’svirlaydilar:

• 
  dorivor mahsulot, uni olinadigan o’simlik va oilasini lotincha, o’zbеkcha va ruscha nomlari;
  
• 
  shu o’simlikka yoki oilaga xos diagnostik bеlgilarni chuqurroq ko’rsatilgan holda dorivor mahsulot olinadigan o’simliklarni morfologik (tashqi) ko’rinishi;
  
• 
  gеografik tarqalishi (arеal), o’sish joyi, fitotsеnoz va zahirasi;
  
• 
  mahsulotni tayyorlash va quritish usullari;
  
• 
  mahsulotni tashqi ko’rinishi va mikroskopik tuzilishi (diagnostik bеlgilarini ko’rsatgan holda);
  
• 
  o’simlikni kimyoviy tarkibi: asosiy ta’sir qiluvchi, birga uchraydigan va ballast (ortiqcha, kеraksiz) moddalar, ularni tuzilishi va fizik-kimyoviy xossalari; ta’sir etuvchi moddalarning chinligi va miqdorini aniqlash usullari;
  
• 
  xalq tabobati va tibbiyotda, shuningdеk xalq xo’jaligini turli tarmoqlarida ishlatilishi;
  
• 
  dori turlari va qo’llash usullari.
  

Ushbu mashg’ulotda quyidagi dorivor o‘simliklar va ularning mahsulotlari aniqlanadi va o’rganiladi:

• 
  achchiq taron,
  
• 
  shaftolibargli taron,
  
• 
  qushtoron,
  
• 
  arslonquyruq turlari,
  
• 
  bo‘znoch,
  
• 
  dastarbosh,
  
• 
  do‘lana turlari,
  
• 
  dala qirqbo‘g‘imi,
  
• 
  yapon soforasi,
  
• 
  qoraqiz,
  
• 
  uch rangli gunafsha,
  
• 
  qashqarbeda,
  
• 
  anjir,
  
• 
  danakli oqquray,
  
• 
  katta kella,
  
• 
  tishli kella,
  
• 
  oddiy maymunjon,
  
• 
  masxarsimon levzeya,
  
• 
  ortosifon,
  
• 
  xantal,
  
• 
  bodom,
  
• 
  kanakunjut,
  
• 
  kungaboqar,
  
• 
  zig‘ir,
  
• 
  shaftoli,
  
• 
  g‘o‘za,
  
• 
  makkajo‘xori,
  
• 
  zaytun
  

• 
  skumpiya
  

• 
  
  
• 
  Ko’rsatilgan o‘simliklar va ularning mahsulotlari 8 - mavzuda keltirilgan 1-7 chizmalar yordamida tasvirlanadi.
  
• 
  
  
• 
  “Tarkibida flavonoidlar, kumarinlar, xromonlar va turli biologik faol moddalar, tio- va, sianoglikozidlar, yog`lar bo’lgan dorivor o’simliklar va mahsulotlar” mavzulari bo’yicha talabalar quyidagi savollarga javob bera olishlari kerak:
  
• 
  
  

1. 
   Flavonoidlar to‘g‘risida tushuncha, ularning fizik-kimyoviy xossalari va tibbiyotda ishlatilishi.
   
2. 
   Flavonoidlar tavsifi va tasnifi.
   
3. 
   Dorivor o‘simlik mahsulotidagi flavonoidlarga sifat reaksiyalar va xromatografik taxlili.
   
4. 
   Dorivor o‘simlik mahsulotidagi flavonoidlarni miqdorini aniqlash.
   
5. 
   Kumarinlarni fizik-kimyoviy xossalari, sifat reaksiyalari va xromatografik tahlili.
   
6. 
   Kumarinlar va furanoxromonlar to‘g‘risida tushuncha, tasnifi, ularning tabiatda tarqalishi va tibbiyotda ishlatilishi.
   
7. 
   Yig‘malar haqida tushuncha va ularni tahlili.
   
8. 
   Briketlar haqida tushuncha va ularni tahlili.
   
9. 
   Tioglikozidlar haqida tushuncha, ularning o‘simliklar dunyosida tarqalishi, xossalari va tibbiyotda ishlatilishi.
   
10. 
    Sianoglikozidlar haqida tushuncha, ularning o‘simliklar dunyosida tarqalishi, xossalari va tibbiyotda ishlatilishi.
    
11. 
    Yog‘simon moddalar haqida tushuncha va ularning tibbiyotda ishlatilishi (spermatset, mum).
    
12. 
    Ilon zahari: tarkibi, xossasi va tibbiyotda ishlatilishi.
    
13. 
    Tibbiyot zulugi, ularning tarqalishi, tayyorlash va tibbiyotda ishlatilishi.
    
14. 
    Yog‘lar haqida tushuncha, ularning olish usullari, sifat va miqdoriy tahlili.
    
15. 
    Asalari mahsulotlari, ularning xossalari va tibbiyotda ishlatilishi.
    
16. 
    Yog‘larning fizik-kimyoviy konstantalari, ularning analitik ahamiyati.
    
17. 
    Lanolin olinishi, xossalari, ishlatilishi.
    
18. 
    Yog‘larning chinligi va sifatliligi aniqlash.
    

• 
  
  
• 
  ADABIYOTLAR
  

1. 
   Xolmatov X.X, Axmеdov U.A Farmakognoziya - 1 qism.-Toshkent: Fan, 2007.-408 bet.
   
2. 
   Xolmatov X.X, Axmеdov U.A Farmakognoziya - 2 qism.-Toshkent: Fan, 2007.-400 bet.
   
3. 
   Пўлатова Т.П, Холматов Х.Х. Фармакогнозия амалиёти - Тошкент: Абу Али Ибн Сино номидаги тиббиёт нашриёти, 2002.-360 бет.
   
4. 
   Trease and Evans Pharmacognosy. International Edition: Edinburg, London, New York, Philadelphia, Sidney, Toronto (16th edition). -London (UK): Saunders Elsevier Limited, 2009.
   
5. 
   Самылина И.А., Аносова О.Г. Фармакогнозия. Атлас: учебное пособие в 2-х томах.-М.:ГЭОТАР-Медиа, 2007.-Т.1.-192 с.
   
6. 
   Самылина И.А., Ермакова В.А., Бобкова И.В., Аносова О.Г. Фармакогнозия. Атлас: учебное пособие в 2-х томах.-М.:ГЭОТАР-Медиа, 2009.-Т.3.-488 с.
   
7. 
   Лекарстврственное растительное сырье. Фармакогнозия. Учебное пособие /Под ред. Г.П.Яковлева и К.Ф.Блиновойю-СПб.:Спец. Лит, 2004.-765 с.
   
8. 
   Ковалёв О.У., Павлiй Т.У. и др. Фармакогнозiя с основами бiохiмii рослин .- Харкiв; «Прапор», Видавництво НФАУ, 2000.
   
9. 
   Гринкевич Н.И., Сафронович Л.Н. и др. Химический анализ лекарственных растений. - М.: Высшая школа, 1983. – 176 с.
   
10. 
    Государственная фармакопея – Изд. ХI. – Вып. 1. Общие методы анализа. – М.: Медицина, 1987. – 336 с.
    
11. 
    Государственная фармакопея – Изд. ХI. – Вып. 2. Общие методы анализа. Лекарственное растительное сырье. - М.: Медицина, 1990. – 398 с.
    
12. 
    Машковский М.Д. Лекарственные средства: В 2 т. – 14-е изд., перераб, испр. и доп. – М.: ООО «Новая волна», 2010.
    
13. 
    WHO monographs on selected medicinal plants, Geneva, World Health Organization, 2002. –Vol.2. – 357 р.
    
14. 
    Evans WC. Trease G.E. Рharmacognosy. -15th ed.- Edinburg, Saunders, WB, 2000. – 832 р.
    
15. 
    WHO monographs on selected medicinal plants. –Vol. 1. – Geneva: World Health Organization, 1999. – 295 p.
    
16. 
    WHO monographs on selected medicinal plants. –Vol. 2. – Geneva: World Health Organization, 2003. – 357 p.
    

• 
  
  
• 
  Laboratoriya mashg’ulotlarini o’tkazish uchun zarur bo’lgan asbob - uskunalar, jihozlar, reaktivlar: dorivor o`simlik gerbariy va mahsulotlarining namunaviy modellari, mikros-koplar, mikroskopik taxlillar uchun reaktivlar to’plami, probirkalar, buyum va yopqich oynalari, rеaktivlar: xloralgidrat, 5 va 10% li ishqor eritmasi.
  
•