18-mavzu. Radiatsion xavfli obyektlardagi avariyalar. Radioaktiv moddalar va biologik (bakteriologik) vositalar bilan bog‘liq avariyalar

radiatsiya va radiatsiya bolmagan omillarning qo‘shma ta’siri (mexanik shikastlanish, issiqlik ta’siri, kimyoviy kuyish, intoksikatsiya va boshqalar).

• radiatsiya va radiatsiya bolmagan omillarning qo‘shma ta’siri (mexanik shikastlanish, issiqlik ta’siri, kimyoviy kuyish, intoksikatsiya va boshqalar).
• Avariya yuz bergandan keyin radioaktiv zararlangan zonada odam uchun eng zararli omil tashqi nurlanish hisoblanadi.
• Radionuklidlarning ichki organizmlarga o'tishi, o‘z vaqtida va qoidaga muvoflq nafas olish organlarini muhofazasi ta’minlangan holatda deyarli bo‘lmaydi. Ichki nurlanish radionuklidlarning oziq ovqatlar va suv bilan birga kirgandan keyingina rivojlanadi. Avariya bo‘lgandan keyingi birinchi kunlarda yodning radioaktiv izotoplari xavfli hisoblanadi, qaysiki odamning muhofazalash bezlarida yig'ila boshlaydi, birinchi navbatda sut bezlarida yig‘iladiki, bu ayniqsa, bolalar uchun katta xavf tug'diradi.
• Avariyadan ikki-uch oy o'tgandan keyin ichki nurlanishning asosiy agenti — bu radioaktiv seziy hisoblanadi, qaysiki, albatta, oziq-ovqat bilan birga organizmga kirib qoladi. Shuningdek, inson organizmiga, agar atrof-muhit zararlanishini uncha katta bo'lmagan masshtabda bo‘lsa, bosliqa radioaktiv moddalarning (masalan, stronsiy, plutoniy) tushib qolishi ham mumkin.

Radioaktiv moddalarning inson organizmida yig‘ilish taqsimoti quyidagicha tavsiflanadi:

• Radioaktiv moddalarning inson organizmida yig‘ilish taqsimoti quyidagicha tavsiflanadi:
• kalsiy, stronsiy, radiy va plutoniy skletlarda to‘planadi;
• seriy, lantan, plutoniy va boshqalar jigarda yig'iladi;
• tretiy, uglcrod, inert gazlar, seziy va boshqalar butun tana bo'ylab tekis taqsimlanadi;
• radioaktiv yod asosan muhofaza bezlarini tanlaydi (30% atrofida), bunda uning aktivligi boshqa organlar aktivligidan 100— 200 marta katta bo'ladi.
• lonlovchi nurlanishlarni chegaralashda uning asosiy parametrlari ekspozitsiya, yutilgan va ekvivalent miqdorlardan foydalaniladi.
• Ekspozitsiya miqdori — bu nurlanishning ionlashish xususiyatiga asoslangan bo‘lib, ionlashish nurlanishi maydonining son miqdorini ko‘rsatadi. Uning birligi rentgen (R) qabul qilingan. Bunda 1R nurlanishda 1 sm3 havoda 2,08 x 109 juft ion hosil bo'ladigan holat tushiniladi. Xalqaro SI tizimida bu miqdor kulon/kilogramm (Kl/kg) tarzida qabul qilingan. IKl/kg =3876 R.