18-mavzu. Xisobotlarni tuzish va taqdim etish reja: Xisobotning moxiyati axamiyati va tarkibi

5.Asosiy vositalarning xarakati to‘g‘risida xisobot

Moliyaviy hisobdan ichki va tashqi foydalanuvchilar uchun korxonanaing asosiy vositalarining tarkibi, ularni ish holati umumiy qiymati muhim ahamiyatga ega. Bu ma’lumotlar korxonalarning moliyaviy hisobot tarkibida tuziladigan «Asosiy vositalar tarkibi to‘g‘risidagi hisobot»da aks ettiriladi. Quyida bu hisobotning shaklini keltiramiz.

Asosiy vositalar harakati to‘g‘risidagi hisobot

Ko‘rsatkich nomi	qator	Boshlang‘ich qiymat				Yig‘ilgan amortizatsiya (eskirish) miqdori				Qoldiq qiymati
		yil boshiga qoldiq	kirim	hisobdan chiqarish	yil oxiriga qoldiq	yil boshiga qoldiq	kirim	hisobdan chiqarish	yil oxiriga qoldiq	yil boshiga	yil oxirga
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
Er	010
Erni obodonlashtirish	020
Uzoq muddatli ijara (moliyaviy lizing) shartnoma bo‘yicha olingan asosiy vositalarni obodonlashtirish	030
Bino	040
Inshoot	050
Uzatish moslamalari	060
Mashina va uskunalar	070
Mebel va ofis jihozlari	080
Kompyuter jihozlari va hisoblash texnikasi	090
Transport vositalari	100
Ishchi hayvonlar	110
Mahsuldor hayvonlari	120
Ko‘p yillik o‘simlik	130
Boshqa asosiy vositalar	140
Konservatsiya qilingan asosiy vositalar	150
Uzoq muddatli ijara (moliyaviy lizing)ga olingan asosiy vositalar	160
Jami asosiy vositalar (010 satrdan 160 satrgacha)	170
shundan:
ishlab chiqarish	171
noishlab chiqarish	172
ma’lumot uchun:
Yil davomida sotib olingan asosiy vositalar jami (181+ 182+183)	180
shu jumladan:
O‘z mablag‘lar hisobiga	181
Bank krediti hisobiga	183
Tugallangan qurilish	190

Rahbar

Bosh buxgalter

Asosiy vositalarning xarakati to‘g‘risidagi hisobot jadvali mazmunidan ko‘rinib turibdiki, unda asosiy vositalar va ularning eskirishi belgilangan tasnifi asosida quyidagi ko‘rsatkichlar bo‘yicha aks ettiriladi:

• 
  yil boshiga qoldig‘i;
  
• 
  hisobot davrida asosiy vositalarining kirimi;
  
• 
  hisobot davrida hisobdan chiqarilgani;
  
• 
  yil oxiriga qoldig‘i.
  

Hisobotning 3 va 6 – xonalarida korxona balansida hisobga olingan barcha asosiy vositalarning qiymati aks ettiriladi.
4 - xonada hisobot davrida, qo‘shimcha baholash qiymati ham qo‘shilgan holda quyidagi manbalardan korxona tasarrufiga o‘tgan asosiy vositalar aks ettiriladi:

• 
  pulga sotib olish yoki yangidan qurish;
  
• 
  aylanma mablag‘lardan asosiy vositaga o‘tkazilishi;
  
• 
  boshqa korxona va tashkiltlardan bepul olinishi;
  
• 
  inventarizatsiya natijasida ortiqcha chiqqan asosiy vositalari kirimi;
  
• 
  lizing muomalalari bo‘yicha uzoq muddatli ijaraga olingan asosiy vositalar.
  

5 - xonada qaytadan baholash natijasida narxini pasaytirish ham qo‘shilgan holda quyidagi sabablarga ko‘ra xo‘jalik tasarrufidagi asosiy vositalar tarkibidan chiqarilgan ob’ektlar qiymati aks ettiriladi:

• 
  pulga sotilgan keraksiz va ortiqcha asosiy ositalar;
  
• 
  asosiy vositalar tarkibidan aylanma mablag‘larga o‘tkazilgan ob’ektlar;
  
• 
  boshqa korxona va tashkilotga bepul berligan ob’ektlar;
  
• 
  eskirishi natijasija ob’ektlarning hisobdan chiqarilishi;
  
• 
  tabiiy ofatlar, avariya natijasida va boshqa sabablarga ko‘ra ob’ektlarning hisobdan chiqarilishi.
  

7 va 10 - xonalarda asosiy vositalarning turlari bo‘yicha hisobot davri boshiga va oxiriga yig‘ilgan amortizatsiya (eskirish) summasi aks ettiriladi.
8 - xonada asosiy vositalarni qo‘shimcha baholash natijasida qo‘shimcha hisoblangan amortizatsiya summasi ham qo‘shilgan holda, hisobot davrida barcha asosiy vositalari bo‘yicha hisoblangan amortizatsiya (eskirish) summasi aks ettiriladi.
9 - xonada tugatilgan, sotilgan va boshqa yo‘llar bilan xo‘jalik tasarrufidan chiqib ketgan asosiy vositalar eskirishi ko‘rsatiladi.
11 - xonada asosiy vositalarning yil boshiga qolgan sof qoldiq qiymati aks ettiriladi. Bu summa 3 - xona bilan 7 - xonalari summalari farqidan iborat.
12 - xonada asosiy vositalarning hiobot davri oxiriga qolgan sof qoldiq qiymati aks ettiriladi. Bu summa 6 - xona bilan 10 - xona summalari farqidan iborat.
Asosiy vositalarning jami summasidan ishlab chiqarish va noishlab chiqarish yo‘nalishidagilarning harakati alohida ajratib ko‘rsatiladi.
Ishlab chiqarish yo‘nalishidagi asosiy vositalar tarkibiga sanoat, qurilish, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi, savdo va umumiy ovqatlanish, qishloq xo‘jalik mahsulotlarinii va boshqa moddiy ishlab chiqarish faoliyati sohasiga tegishli vositalar kiradi.
Noishlab chiqarish yo‘nalishidagi asosiy vositalar tarkibiga kommunal xo‘jalik, sog‘liqni saqlash, jismoniy tarbiya, maorif, madaniyat va shunga o‘xshaganlarda foydalaniladigan vositalar kiradi.
«Ma’lumot uchun» degan bo‘limning 150 – 154 qatorlarida asosiy vositalar qaysi manbalar hisobidan sotib olnganligi (kirimi) aks ettiriladi.