19-lekciya Tema: Quramalı obiektllerdıń matematikalıq modelleri joba

3. Adekvatlıǵı. Bunda imitaciyalıq sistamanıń bibliotekasında quramallıǵı hár qıylı dáreje bolǵan matematikalıq modellerdiń toplamı bar dep esaplaymız. Ol qaralıp atırǵan máseleler toparın jetkilikli tolıq óz ishine alıp hám anıq bir máseleni adektvatlı táriyplewge múmkinshilik beriw kerek. Bul toplam onıń is háreketin anıqlaydı, yaǵnıy juwmaqlap aytqanımızda imitaciyalıq sistemanıń ámeliy áhmiyetligin anıqlaydı.
Joqarıda aytılǵan printsiplerdi imitaciyalıq modeldi joybarlawda esapqa alsaq,, onda imitaciyalıq modeldiń qollanıw oblastın keńeytiriwshi taza moduller menen onı tolıqtırıwǵa boladı. Sonıń menen birge ulıwma strukturasın buzbay, modellestriwge boladı.
Sonlıqtan model haqıyńıy sistemasına tek sapalı jaqtan jaqın bolmay, muǵdarlı jaqtanam jaqın bolıw kerek.
İmitatsiyalıq modellestiriwdiń joqarıda qaralǵan qásiyetlerin anıq bir mısalda qaraymız.
Meyli hár qıylı xojalıq jumısları ushın dushshı suw zapasın payda etip hám bes jıl dawamında bul suw menen barlıq talaplardı qanaatlandıratuǵınday etip basqarıw kerek boladı. Bul mashqalasın sheshiw ushın eń bir keń taralǵan usıl – bul suw saqlaǵıshların payda etiw. Dushshı suw boyınsha barlıq talaplardı qanaatlandırıw ushın onı basqarıw strategiyasın saylap alıw kerek boladı. Ol ushın házirgi waqıt momentinde suw saqlaǵıshtaǵı dushshı suwdıń zapasın anıqlaw kerek hám qaralıp atırǵan waqıt dawamında hár qıylı faktorlar tásirinde, onıń muǵdarı qalay bolıp ózgerip baradı.
Demek, bul suw saqlaǵıshta waqıt momentidegi suwdıń muǵdarı hám waqıtqa qarata onıń ózgeriwı. shamanıń ózgeriwine tásir etetuǵın faktorlardı eki toparǵa bóliwge boladı: tábiyiy hám adamlardıń is háreketine baylanıslı bolǵan antropogenlık.
Tábiyiy faktorlarına tiyisli boladı:
1) suw saqlaǵısh jaylasqan darya boyınsha kelip tusetuǵın suw, ;
2) suw saqlaǵıshtaǵı suwdıń zapası qaptal tárepinen kelip tusetuǵın suw kólemi arqalı tolıqtırıladı ;
3) jawın-shashıń esabınan ;
4) suw saqlaǵıshtıń betinen suwdıń puwlanıwnı ;
5) suw saqlaǵıshtıń tomengi bóleginen suwdıń filtratsiyası.
Bunday faktorlardıń dizimi júdá kóp bolıwı múmkin. Sonlıqtan bunday dizimge suw saqlaǵıshtaǵı suwdıń zapasına tásir etiwshi faktorlardıń eń áhmiyetlısın kiritiw kerek, al onsha bir tásirli bolmaytuǵın faktorlardı alıp taslasaqta boladı.
Antropogenlıq faktorlarına mınalar tiyisli boladı:
1) suw saqlaǵıshqa suw plotina(bóget) arqalı jiberiliwı, ;
2) paydalanıwshılardıń mútájına suwdı jumsaw(awıl-xojalıǵına ) hám kommunal támiyinlew .
Xárekettegi faktorlar boyınsha júrgizilgen analiz suw saqlaǵıshtıń kontseptual modelin dúziwge múmkinshilik beredi.
, , faktorlardıń mánislerin tikkeley baqlawǵa hám ólshewge boladı. Uzaq waqıt aralıǵı boyınsha bul shamalardı óz ishine alatuǵın kesteler bar bolıp esaplanadı. Jıynalǵan informatsiyanı , , faktorlardıń keleshektegi mánislerin prognozlaw ámeline paydalanıw ushın, hár bir waqıt momentlerinde bul shamalardıń mánisleri aldaǵı 20 jıldıń órtasha mánisine teń boladı dep esaplasaq boladı.

(1)

Basqasha aytqanımızda, , , shamalardı determinirlı dep esaplawǵa boladı hám kelesi waqıtta olardıń ózgeriw nızamın birtekli anıqlawǵa boladı.
Biraq, daryanıń aǵıwı, qaptal tárepiniń aǵımı hám jawın-shashın kelip tusetuǵın suw arqalı payda bolatuǵın aǵımlar bular tosınarlı xarakterge iye bolıp hám olardı izertlew ushın statistikalıq usılları zárúr boladı.
İmitatsiyalıq sistemanıń jumıs islewiniń bazı-bir basqıshlarında durıs strategiyanı tańlap alıw ushın basqarıwshi tásirler dep atalatuǵın parametrlerin saylap alıw kerek boladı. Basqarıwshi tásirlerdi saylap alıw bazı-bir kóplikten alınadı hám olar saylap alıw kriteriyasına iye boladı, yaǵnıy optimizatsiyalaw zárúr bolǵan funktsiyanı. Onda imitaciyalıq modelin basqarıwshi tásirlerin kiritiwden aldın, olardı izlep tabıw ushın optimizatsiyalıq máselesi sheshiledi hám sonnan keyin tabılǵan optimizatsiyalıq mánislerin imitaciyalıq modeline kiritemiz. Bul jaǵdayda sistema menen optimal basqarıwǵa juwabın modellestiriwge imitaciya múmkinshilik beredi.