19-ma’ruza. Avtomatikaning funksional elementlari

Elementlarning puxtaligini aniqlash va mustaxkamligini oshirish yo’llari.
Element yoki detalning puxtaliligi deyilganda element detalning ma‘lum davr ichida (masalan profilaktik remontlararo davrda) buzilmay (radsiz) ishlash ex-timolligi tushiniladi. Elemetlarning va butun ARS ning puxtaligi umuman quyidagi miqdorlar: ishlamay qo‘yish xavfi, o‘rtacha ish vaqti, ikki rad orasidagi o‘rtacha ish vaqti, radsiz ishlash extimoli bilan xarakterlanadi. Rad deganda ele-ment yoki detal parametrlarning yo‘l qo‘yilgan chegaradan kutilmaganda chetga chiqishi yoki ularning to‘la ishdan chiqishi tushuniladi. Bir tipli elementlar rad etishining xafliligi yi ko‘rib chiqilayotgan vaqt intervali boshlanmasdan ishdan chiqgan detallar umumiy soninigrad etmay ishlashni davom ettirayotgan elemenlar soniga nisbati bilan aniqlanadi: Egri chiziq uch davrga bo‘linadi: birinchi davr t vaqtga teng bo‘lib, bundan rad etish ortiq darajada xavfli bo‘ladi va bu vaqtda barcha ishlab chiqarish nuqson-lari hamda xatolari aniqlanadi; t 2 vaqtga mos ikkinchi davrda radlar soni nisbatan kam bo‘ladi va bu son amalda o‘zgarmasdan qolib, sistema normal ishlaydi: t 3 vaqtga mos uchinchi davrda elementlarning qonuniy yeyilishi va eskirishi tufayli sodir bo‘ladigan rad etishlar xavfi oshadi.

2-rasm. Nol-indikatorli taqqoslash elementining sxemalari va xarakteristikalari

Amalda yassi karkasli profilli potensiometrlar va seksiyalari bo‘yicha shuntlangan potensiometrlar keng ko‘lamda ishlatilmoqda. Seksiyalari bo‘yicha shuntlangan potensiometrlarda yumaloq karkaslarga joylashtirilgan o‘ramlardan simlarning uchlari chiqariladi. Karkaslarning kesimi yassi (balandligining qalinligiga nisbati juda katta) yoki yumaloq bo‘lishi mumkin. Potensiometrlarning cho‘tkalari turli burchakka burilishi mumkin.

Topshirilgan bog‘lanish r= f() ni qarshilik r ning polzunchaning vaziyatini aniqlovchi α burchakka bog‘liqligini ta‘minlash uchun karkasning uzunligi l quyidagi ifoda bo‘yicha hisoblanadi:



bu yerda D — potensiometr karkasining diametri;
α - polzunchanipg burilish burchagi;