19-ma’ruza. Avtomatikaning funksional elementlari

19-ma’ruza. AVTOMATIKANING FUNKSIONAL
ELEMENTLARI

1. 
   Umumiy tushunchalar. Axborotni aks etish vositalari.
   
2. 
   Topshirish va takkoslash elementlari. Elektrik, elektromexanik, gidravlik topshirish va takkoslash elementlari. Takkoslash kurilmalari.
   
3. 
   Rakam - analog va analog - rakamli uzgartirkichlar. Avtomatikaning rakamli asboblari. Avtomatik xisoblash uskunalari.
   
4. 
   Xotira va saklash elementlari va uskunalar.
   

Axborotni aks etish vositalari. Axborotni qabul qilib uning vizual formaga aylantirib maxsus ekranlarda aks etuvchi vositalar axborotni aks etish vositalari deyiladi. Axborot televizion tasvir, rasm, grafik, xarf yoki raqam ko‘rinishida aks etilishi mumkin.
Proyeksion indikatorlar. Proyeksion indikatorlar (1-rasm) linzalarga aks ettilgan raqam va xira oynadan iborat. Ushbu tipdagi indikatorlar yordamida har hil simvollarga erishish mumkin. Bundan tashqari tasvir rangli bo‘lishi mumkin. Operativ boshqarish tiz-imlarida PT-2M, PP-21M, PP-21MA hamda PP-30M tipidagi proyeksion indi-katorlar keng qo‘llaniladi.

1-rasm. Axborotni aks ettirish vositalari: a)-proyeksion indikatorlar; b)-tuzilishi; v)- elektrolyuminissentli raqamli indikatorning tashq ko‘rinishi

Elektrolyuminissent indikatorlar. Elektrolyuminissent indikatorlar (2-rasm) tasviri bo‘yicha xarf-raqamli, mnemonik hamda belgi indikatorlarga ajratiladi. Xarif-raqamli elektrolyuminissent indikatorlar eng keng qo‘llaniladigan axborotni aks etish vositalardan biridir. Belgi va raqamlar ularda har hil konfiguratsiyadagi segmentlardan iboratdir. O dan 9 gacha raqamlarni aks etish uchun 7, 8, 9, segmentli elektrolyuminissent indikatorlar qo‘llaniladi. 19 segmentli elektrolyuminissent indikatorlar esa hamma arab raqamlari va lotin hamda rus alfavit xarflarini aks etadi.
Elektrolyuminissent indikatorlarning ish prinsipi qattiq moddani o‘zgaruvchan elektr maydonda yorug‘lik tarqatishga asoslangan. Ularning kon-struksiyasi quyidagicha: oynaga 1 tiniq elektr o‘tkazuvchan 2, metalik 4 va el-ektrolyuminissent qatlamlari qotirilgan.