1Amaliy ish Mavzu: Kommutatsiya qurilmalari va ularning turlarini o‘rganish Ishdan maqsad

mavjud. Bu turlar quyidagilardir:
a) Mechanik kommutator: Bu kommutator turida elektr enerjini aylantirish uchun mehanik 
uyushmalar ishlatiladi. Ular odatda generatorlarda va motorlarda ishlatiladi. Kommutator 
asosan lamellar plitkalardan iborat bo'lib, lug'aviy kontaktlar orqali aloqalar o'rnatilgan 
plastinalar bilan bir-biriga bog'lanadi. 
Mechanik kommutatorning ishlash prinsipi shunday: elektr to'lovlarga kommutatorning bir 
tarafidan kiradigan doimiy o'zgaruvchi energiyasi o'zgartirilib, qavatlar o'rnini o'zgartiradi va 
elektr energiyasi kommutatorning ikkinchi tarafidan chiqadi. Bunda kommutator aylanish 
bilan qavatlar o'rtasida orqalangan elektr energiyasini yo'naltiradi.
b) Elektronik kommutator: Bu tur kommutator o'zgaruvchilarni boshqarishda elektronik 
minimalaridan foydalanadi. Ular moslashtirilgan transistorlar, tiristorlar, IGBT lar kabi 
elektronik elementlardan iborat. Elektronik kommutatorlar, elektrostaotomatik jihazlar, 
chiroqlar, to'lov tizimlari va boshqalarda ishlatiladi.
Elektronik kommutatorning ishlash prinsipi o'zgaruvchilardan kelib chiqadigan elektron 
energiyasini boshqa elektron elementlarga olib kelish, o'zgartirish va ushbu energiyani istalgan 
kerakli tartibda ishlar amalga oshirish bilan bog'liq. Bunga qarab, elektronik kommutatorlarda 
ishlovchi kommutatsiya elemetlarini tartiblashni boshqarish va elektr energiyasini yo'naltirish 
uchun elektronik logikalarni ishlatish mumkin.

---

c) Optik kommutator: Optik kommutatorlar, optik uzatish, izlash yoki ilovalar yordamida 
almashish qilish uchun optik signalni boshqarishda ishlatiladi. Ular, optik kommunikatsiya 
tizimlari, optik sensorlar, optik uzatish liniyalari va boshqalarda ishlatiladi. Optik 
kommutatorlar optik energiya almashuvini amalga oshirish uchun optik signalni to'lovlash va 
boshqa aralashtirish metodlarini o'rnatishimizga imkon beradi.
Optik kommutatorning ishlash prinsipi optik harakatlarni aralashtirish orqali elektr enerjini 
kontrol qilish asosida amalga oshiriladi. Optik sensorlar yoki optik almashtiruvchilar 
yordamida optik signalni o'qish va boshqarish imkoniyatiga ega.
Bu turlar kommutatorlarning ishlash prinsiplariga oid asosiy turkumlardir. Boshqa 
ko'rsatkichlar, masalan, elektromexanik, magnitli, tsilindr va boshqalar ham mavjud bo'lishi 
mumkin. Har bir kommutator turi o'zining maksadiga asoslangan va uning ishlash prinsipidan 
foydalanuvchi kompleks qurilmalar bilan ajratilishi mumkin.