1–маъруза Мавзу: Моддаларнинг таркибини таҳлил қилиш ва параметрларини ўлчаш усуллари ва асбоблари. Таҳлилнинг кондуктометрик усули

Вазнли зичлик ўлчагичлар суюқликнинг маълум ҳажмини доимий равишда тортиб туришга асосланган бўлиб, 0,5-1 % хатоликка эга.


Гидростатик зичлик ўлчагичлар ўзгармас баландликдаги суюқлик устуни ҳосил қилдаётган босимни ўлчашга асосланган бўлиб, хатолиги 4%.
Радиоизотопли зичлик ўлчагичларнинг ишлаш принципи суюқлик қатламига берилган нурланиш дастасини ютилиши натижасида кучсизланишини аниқлашга асосланган, хатолиг 2%.
Вибрацион зичлик ўлчагичлар суюқликларда қўзғатилган тебранишларнинг резонанс частоталари суюқликнинг зичлигига боғлиқлигига асосланиб ишлайди, хатолиги (1–2) х10^-4 г/см³ ни ташкил этади.
Ультратовушли зичлик ўлчагичлар муҳитлардаги товуш тезлиги муҳитлар зичликларига боғлиқлигига асосланган, бундай асбобларнинг хатолиги тахминан 5%.
Лаборатория зичлик ўлчагичлари моддаларнинг нисбий зичлигини дастакли тарзда даврий ўлчаш учун ишлатилади. Асосан уларга аэрометрлар, пикнометрлар ва гидростатик тарозилар киради.
Ареометрлар ўзгармас массали ва ўзгармас ҳажмли турларга фарқланади. Ўзгармас массали ареомаетрлар зичлик шкаласи, термометр билан боғлаб турувчи балластдан ташкил топади. Ўзгармас ҳамжлиларида белги ва тош тарелкасини улаб турувчи балласт бўлади.
- Денсиметрлар ўзгармас массали ареометрлар бўлиб, зичлик бирликларида даражаланади.
- шунингдек, ушбу гуруҳга эритмалар концентрациясини аниқловчи асбоблар ҳам киради, фақат уларнинг шкалалари ҳажм ёки масса бўйича фоизларда даражаланади. Бундай асбоблар лактометр (сутнинг ёғлилик даражасини ўлчайди), спиртомер (сувдаги спирт миқдорини ўлчайди), сахарометр (сироплардаги шакар миқдорини аниқлайди).
Қаттиқ жисмлар зичлигини ўлчаш уларнинг вазнини икки марта ўлчашга тўғри келади. Биринчи марта ҳавода ўлчанади бу натижа унинг массасини аниқлаш учун керак. Иккинчи марта зичлиги олдиндан маълум бўлган суюқликда. Кўпинча дистилланган сув ишлатилади. Сувда ва ҳавода ўлчаш натижаларининг фарқи қаттиқ жисм ҳажмини аниқлаш учун ишлатилади.
Гидростатик ўлчашлар аналитик, техник ва намунавий тарозиларда ўлчашларда турли аниқлик даражасини кўрсатади. Кўпинча ўлчашлар тезкор тарозиларда ўтказилади, уларнинг аниқлиги пастроқ. Бундай тарозиларга Мор ва Вестфал тарозиларини мисол келтириш мумкин.