2- amaliy mashg‘ulot mashina detallarning ifloslantiruvchilari turlarini, ularni yuvish va tozalash usullarini o‘rganish

Yig‘ma birliklarni va detallarni tozalash. Ta’mirlash 
ustaxonalarida yig‘ma birliklar va detallarni tozalash uchun ko‘p hollarda 
bir kamerali oqimli qurilmalar va yuvish vannalaridan, ixtisoslashgan 
ta’mirlash korxonalarida esa konveyer xilidagi yuvish mashinalaridan 
foydalaniladi.
OM-947I, OM-837G, OM-1366G i OM-4610 bir kamerali oqimli 
yuvish mashinalarining tuzilishi o‘xshash. Ular umumiy massasi 0 6...1,5 
t kameralardan, 0,7...1,2m
3 
sig‘imga ega bo‘lgan yuvish suyuqligi 
vannalaridan tuzilgan. Yuvuvchi eritmaning temperaturasi 75...85 °S, 
elektromotor bilan harakatlantiruvchi nasosning bosimi 0,4...0,5 MPa.
Eritmaning tarkibi MS-6 20 g/l yoki «Labomid» 20-25 g/l. Motorning yoki 
bir marta kiritiladigan detalning tozalash muddati tashqi tozalashda 8-12 
min, ichki tozalashda esa 6-10 min ni tashkil qiladi.
Eritma vannada MS-8 yoki «Labomid» kukunlarini kiritish bilan 
tayyorlanadi. Eritmaning temperaturasi 60...70ºS, miqdori 25-30 g/l 
bo‘lganda, ushlab turish vaqti 2-4 soatni tashkil qiladi. Tozalash jarayonini 
tezlashtirish uchun vannadagi eritmaga truba orqali siqilgan havo yoki 
tebranish beriladi. 
Organik erituvchilar yordamida isitmasdan tozalash, maxsus stasionar 
yoki harakatlanuvchi vannalarda bajariladi. Ushbu usulning avfzalligiga 

---

eritmaning isitilmasligi, kamchiliklariga miqodrining yuqoriligi, zaharliligi 
va o‘t olishga havfliligi kiradi. Erituvchi sifatida benzindan, kerosindan, 
dizel yonilg‘i-sidan, AM-15 va «Labomid» preparatlaridan foydalaniladi.
AM-15 preparati tozalashda samaraliroq hisoblanadi. Preparatga 
ifloslangan detallar tushirilganda ulardagi moy va smolalar eriydi, detal 
sirtida qolgan qattiq erimaydigan zarrachalar (korbonitlar, karboidlar, 
eyilish maxsulotlari va b.) yuza aktiv moddalar pardasi bilan o‘rab olinadi. 
Undan so‘ng detallarning sirti kuchsiz ishqorda tozalanadi. 
Ta’mirlash amaliyotida 2287V modeldagi satsionar, OM-1316 va 
RO-1616A ko‘chib yuruvchi vannalar qo‘llaniladi.. 
AKTE-114 va AKTE-118 yuvish mashinalari plastinkali transportyor 
bilan jihozlangan. Undagi detallarning harakatlanish tezligi 0,1...0,6 m/min 
ni tashkil qiladi. Yuvish kamerasiga kirish va chiqish himoya pardalari bilan 
jihozlangan. Yuvish suyuqligi sifatida 20-25 g/l konsentrasiyali 75-85°S 
temperaturaga ega bo‘lgan «Labomid-102» va MS xildagi preparatlarning 
suvdagi eritmasidan foydalaniladi.
Yuvish-chayqab olish mashinalari yirik ixtisoslashgan korxonalarda 
qo‘llaniladi. OM-4267M mashinasi bug‘li isitish qurilmasiga ega bo‘lgan 
vanna bilan jihozlangan. Osma konveyer 0,21; 0,43 va0,85 m/min tezlikda 
harakatlanadi. Yuvish kamerasi besh seksiyaga bo‘lingan.
OM-5299 va OM-5287 kinematik harakatlanuvchi yuvish 
mashinalari ichiga yuklovchi aravacha joylashtirilgan yuvish vannalari 
bilan jihozlangan. Tozalangan detallar aravachaga taxlab qo‘yiladi va u 
bilan birgalikda vannadagi yuvish suyuqligiga tushiriladi va qopqoq bilan 
yopib qo‘yiladi. Eritma bug‘ bilan 20-30°S temperaturagacha isitiladi. 
Pnevmatik yuritma yuklash aravachasini chiqarib olish, uni tushirish 50...200 
mm amplitudada va 90... 120 harakat/min chastotada tebrantirish uchun 
xizmat qiladi.
Yuvish suyuqligi sifatida organik erituvchilar va AM-15 va 
«Labomid-315» preparatlaridan foydalaniladi. Tozalash muddati 15... 20 
min ni tashkil qiladi.
Siklli ta’sirga ega bo‘lgan MMI-1 yuvish mashinasidan 
foydalanilganda detallar buriluvchi stol savatiga taxlanadi va parakli vint 
tomonidan hosil qilinadigan eritmaning turbulent oqimida yuviladi.
Aylanuvchi barabanlli OM-6068A va OM-6470 qurilmalari mayda 
detallarni tozalash uchun mo‘ljallangan. Detallar barabanga solinib, baraban 
1/2- 2/3 balandligigacha yuvuvchi suyuqlikka (kerosin, dizel yonilg‘isi AM, 
«Labomid-315» preparati) botiriladi.

---

Maxsus yuvish mashinalari OM-887 va OM-3600 motor ta’mirlash 
korxonalarida texnologik iflosliklardan tozalash uchun qo‘llaniladi. Ushbu 
mashinalarda oqim tasirida detallarning tashqi sirtlaridan, moy kanalari esa 
suyuqlikni oqib o‘tishi natijasida tozalanadi. 
Qurilmalar motor bloklaridagi va tirsakli vallaridagi kanallarni yuvish 
uchun moslamalar to‘plami bilan komplektlangan. Yuvish uchun MS-6 va 
«Labomid-102» yuvuvchi suyuqliklardan foydalaniladi. 
Ultratovish qurilmalari oqayotgan suvda sovitiladigan PMS-7 
magnit o‘zgartirgichdan, UZG-6, UZG-197 ultratovish generatoridan, 
yuvuvchi suyuqlik uchun zanglamaydigan po‘latdan yasalgan vannadan 
tuzilgan. Yuvish suyuqligi sifatida kerosindan, benzindan, AM-15, 
«Labomid-315» preparatlaridan, hamda MS preparatlarining suvdagi 
eritmasidan foydalaniladi. 
Qurum va qasmoqdan tozalash murakkab va katta mehnat sarfi talab 
etadigan operasiya hisoblanadi. Qurumdan tozalash birnecha usullarda 
olib boriladi: metall shchetkalari bilan mexanik usulda, 600...700 °S 
temperaturagacha qizdirish bilan termik usulda, OM-3181 mashinasida 
abraziv zarrachalari va maydalangan meva po‘choqlari bilan. Qasmoqdan 
tozalash qora metalldan yasalgan detallarni 100...150 g/l kalsiyli sodadan va 
8...9% xlorid kislotasidan iborat bo‘lgan qaynoq eritmaga botirish yo‘li 
bilan amalga oshiriladi. Qasmoq yumshagandan so‘ng u qaynoq suvda 
yuviladi. Alyuminiydan yasalgan detallardagi qasmoq 1-2 soat davomida
30-40°S temperaturada sut kislotasining 6% lik eritmasiga botirilib, OM-
4265 yoki OM-4944 qurilmalarida tozalanadi. 
Korroziya izlaridan va bo‘yoqlardan tozalash mexanik yoki kimyoviy 
usullarda olib boriladi. Buning uchun sulfat, xlorid yoki fosfor kislotalari 
eritmalaridan, hmda AFT-1 yoki SD yuvgichlaridan foydalaniladi. 
Jarayonni faollashtirish uchun standart yuvgichga fosfor kislotasi 
qo‘shiladi.