2 – amaliy mashg‘ulot mashinalar qo‘llanadigan texnologik jarayonlarni taxlil qilish

3.Gips yetishtirish texnologik sxemasi.
Gips va gips mahsulotlari tabiiy gips toshidan (SaSO₄·2N₂O) unga issiqlik bilan ishlov berish natijasida olinadi (120-150⁰S):
SaSO₄·2N₂O → SaSO₄·0,5N₂O + 1,5 N₂O (10.1)
Qo‘llanishi bo‘yicha gips qurilish (GOST 125-79) va meditsina (OST 21.8-80) gipslariga bo‘linadi. Gips mahsulotlarining mexaniq hossalari 2.1-jadvalda keltirilgan.
Qurilish gipsi turli to‘siq panellar, gips plitalari, gipsobeton toshlari, gipsokarton, gipstolali varaqlar, bezak va ovoz yo‘qotuvchi plitalar yetishtirishda qo‘llaniladi.
2.1-jadval.
Gips mahsulotlarining mexaniq hossalari

Bog‘lovchi markasi	Mustaxkamlik chegarasi, MPa		Bog‘lovchi markasi	Mustaxkamlik chegarasi, MPa
	Siqilishga	Egilishga		Siqilishga	Egilishga
G-2	2	1,2	G-10		10	4,5
G-3	3	1,8	G-13		13	5,5
G-4	4	2	G-16		16	6
G-5	5	2,5	G-19		19	6,5
G-6	6	3	G-22		22	7
G-7	7	3,5	G-25		25	8

Meditsina gipsi tibbiyotda xirurgiyada singan suyaklarni vaqtincha ushlab turadigan bog‘lamalar va stomatologiyada vaqtinchalik protezlar tayyorlash uchun ishlatiladi.
Gips yetishtirish quritish barabanlarida, gips pishirish qozonlarida va mavhum («qaynayotgan qatlam») pechlarida amalga oshiriladi.

2.8-rasm. Gipsni quritish barabanida yetishtirish texnologik sxemasi
1-avtosamosval; 2, 9 – bunkerlar; 3, 6, 13, 15, 19 - ta’minlagichlar;
4,7-maydalagichlar; 5, 8, 12 – konveyer va elevatorlar ; 10 – o‘choq;
11 – quritish barabani; 14 – tegirmon; 16 – tutunso‘rgich; 17, 18 – chang ushlovchi qurilmalar; 20 – elak.

2.9-rasm. Quritish barabani
2.9-rasmda quritish barabanida gips yetishtirish sxemasi keltirilgan.

2.10-rasm. Gipsni kichik quritish barabanida yetishtirish texnologik sxemasi
1-avtosamosval; 2, 9 – bunkerlar; 3, 6, 13, 15, 19 - ta’minlagichlar;
4,7-maydalagichlar; 5, 8, 12 – konveyer va elevatorlar ; 10 – o‘choq ;
11 – quritish barabani ; 14 – tegirmon ; 16 – tutunso‘rgich ; 17, 18 – chang ushlovchi qurilmalar; 20 – elak.
Hom-ashyo (gips toshi) bunker 5-dan ta’minlagich 6 va tannov 7 yordamida quritish barabani 4-ga tushiriladi va uning tanasi qiya joylashganligi va aylanishi natijasida pastki tomoniga qarab ‘arakatlanadi. Baraban bandajlar 3 yordamida tayanch stansiyalar 10-ga o‘rnatilgan bo‘lib, tishli ildirak 13 va maxsus yuritma yordamida aylanma ‘arakatga keltiriladi. Yonilg‘i sifatida 8 forsunka quvir orqali berilayotgan tabiiy gaz o‘choq 9 yondiriladi va hosil bo‘lgan issiq gazlar tutunso‘rgich 2 yordamida baraban ichida xom-ashyo bilan yo‘ldosh oqimda xarakatlantiriladi. Tayyor mahsulot tushirish kamerasi 11ga keladi va u yerdan shnek 12 yordamida tushiriladi. Barabandan chiqayotgan changlangan gazlar siklon 1 yordamida tozalanib, maxsus quvir yordamida atmosferaga chiqariladi.
Quritish barabanlar diametri 1-3,5 metrni va uzunligi 4-70 metrni tashkil etadi (GOST 11875-79).

2.11-rasm. Gipsni gips pishirish qozonlarida yetishtirish texnologik sxemasi
1-tutunso‘rgich; 2-elektrfiltr; 3,16,17-shiberlar; 4, 5-kollektorlar; 6-ventilyator;
7-siklon; 8,11,23,24-bunkerlar; 9, 20-quvirlar; 10-lentali konveyer;
22,26-ta’minlagichlar; 12-miqdorlagich; 13-shaxtali tegirmon; 15-gips pishirish qozoni; 18-chang uzatgich; 19-bug’latgich; 21-patrubka; 25, 27-chang to‘plovchi aerotarnovlar.
2.11-rasmda gipsni gips pishirish qozonlari yordamida yetishtirish texnologik sxemasi keltirilgan.