2- mavzu: Tasviriy qobiliyatlarni rivojlantirish bosqichlari. Reja

Uchinchi bosqich - o'sish bosqichi. Bolaga malakali Pedagog kerak, u o'z muvaffaqiyatining bosh hakamiga aylanadi. Ota -onalar bo'ysunuvchi pozitsiyani egallaydilar, ularning roli ma'naviy va moddiy yordamga kamayadi. Bu bosqichda uydan tashqaridagi musobaqalar, kontsertlar yoki musobaqalar ishlash va natijalarga erishish istagini saqlab qolish uchun juda muhimdir. Endi ota -onalar tomoshabin.
To'rtinchi bosqich - o'zlashtirish bosqichi. Bu bosqich o'smirlik davrida sodir bo'ladi. Va agar bola chindan ham iqtidorli bo'lsa, u tengdoshlaridan, hatto ba'zida ustozlardan ustun turadi va o'z sohasining haqiqiy ustasiga aylanadi. Bu, albatta, kamdan -kam hollarda bo'ladi va faqat bir nechtasi bunday balandlikka etadi. Pedagoglar va ota -onalar bu bosqichda bolani "yulduzli isitma" ga olib kelmaslik uchun juda ehtiyot bo'lishlari kerak.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida amalga oshirilayotgan barcha ijobiy islohatlar Vatanimizning gullab yashnashi, jahon hamjamiyatida munosib o’rin egallashi uchun olib borilmoqda. Yoshlarni yuksak bilimli, e’tiqodli, ma`naviy jihatdan pok insonlar qilib tarbiyalash, maktabgacha ta’lim tizimini takomillashtirish ta’lim- tarbiya jarayonini tarbiyachilar tomonidan to’g’ri tashkil etish, mas`ul shaxslar tomonidan uni nazorat qilishning afzalligini ta`minlash maktabgacha yoshdagi bolalar estetik dunyoqarashini shakllantirishning asosiy bosqichi hisoblanadi.
Zero,maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalar tasviriy faoliyati jarayonida go’zallikni tasavvur va idrok etish bilan birga voqelikka bo’lgan munosabatning amaliy-nazariy, axloqiy va estetik shakllarini vujudga keltiradi.
Barkamol shaxsni tarbiyalashda, bolani dunyoga kelganidan boshlab to voyaga yetguniga qadar bo‘lgan davrdagi psixologik xususiyatlarini bilish tarbiyachilar, pedagoglar va psixologlar, ota – onalar uchun muhim ahamiyatga ega.
Sababi, inson hayotining kelajagiga tamal toshi qo‘yiladigan maktabgacha yoshdagi bolalarga ta’lim-tarbiya berish, pedagogika, psixologiya, maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasi va pedagogikasi fanlarining dolzarb muammolaridan biriga aylanib borayotganligi shubhasizdir.
Zotan, kelajagi buyuk davlatni bunyodga keltirish uchun har qanday davlatning fuqarosi dastlab oilada va so‘ngra maktabgacha ta’lim muassasasida mukammal tarbiyalanishi, shaxs sifatida to‘laqonli shakllanishi imkoniyatlariga ega bo‘lishi lozim bo‘ladi. Qolaversa, kadrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati insonni intellektual va ma’naviy-axloqiy jihatdan tarbiyalash bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan, uzluksiz ta’lim tizimi orqali, har tomonlama barkamol shaxs–fuqaroni shakllantirishni nazarda tutadi.
Shu jihatdan qaraganda insonning shaxs sifatida shakllanishida uzluksiz ta’limning boshlang‘ich va joiz bo‘lsa, asosiy bo‘g‘inlaridan biri hisoblangan maktabgacha ta’lim muassasasi muhim o‘rin tutadi.
Pedagogik, psixologik, fiziologik tadqiqotlardan ma’lumki, bolalarning dunyoqarashini asosiy qismi ularning maktabgacha bo‘lgan yoshlarida shakllanadi. SHuning uchun ham bolaning maktab ta’limiga tayyorgarlik darajasi ma’lum ma’noda barkamol shaxsning tarbiyalash kafolatidir.
Bolaning dunyoqarashini ma’naviy sifatlarining mazmunida estetik tasavvurlar muhim o‘rin tutadi. Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda tarixiy islohotlar, amalga oshirildi. Jumladan, O‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonuni, qabul qilinib, mamlakatimiz ijtimoiy hayotida ta’lim ustivor soha sifatida e’tirof etildi.
Shunga monand tarzda uzluksiz ta’lim tizimida, jumladan uning maktabgacha ta’lim bo‘g‘inida ham sezilarli o‘zgarishlar yuz berdi.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida o’tilgan tasviriy sa’natni har bir turi narsaning o’ziga qarab rasmini chizish, dekarativ rasm chizish, mavzu asosida rasm chizish va sa’nat haqida duhbat mashg’ulotlari bolalarning ijodiy qobiliyatlarini o’stirishga dunyoqarashninh shakllanishida yordam beradi, ya’ni shaxsni har tomonlama kamolot sari yetaklaydi.
Tasviriy san’atning asosiy vazifalaridan biri bolalarga estetik, xususan badiiy tarbiya berishdan iborat. Estetik tarbiya bu maktabgacha ta’lim muassasasi bolalarining hayotdagi, tabiatdagi, sa’natdagi, fan va ta’limdagi go’zalliklarni to’liq idrok etish qobiliyatini tarbiyalash. Go’zallik hislarning qalbiga, idrokka ta’sir etib ma’naviy dunyo qarashni boyitadi.
Hozirgi vaqtda maktabgacha ta’lim muassalarining asosiy vazifalaridan biri bolalarga borliqni faqat ijodiy o’zlashtirishga bo’lgan ehtiyoj va qobiliyatini shakllantirishgagina emas, balki ularni go’zallik qonunlari saosida borliqni qaytadan qurish hissini tarbiyalash ham maqsad qilib olingan. Jamiyatning har bir kishisi qaysi sohada ish olib borishidan qattiy nazar go’zallik va nafislikni ko’ra bilish va to’g’ri bilishi shart. Bolalarni estetik jihatdan tarbiyalash maqsadida tarbiyachi ularga go’zallikni shartlarini turli tumanligini ko’rsata olishi ta’kidlanadi. Ta’kidlab o‘tganimizdek, maktabgacha yoshdagi bolalarni maktabgacha ta’lim muassasalariga jalb etish salmog‘ini oshirish dolzarb masalalardan biri bo‘lganligi bois, bolalarni maktabga tayyorlashda, ularda atrof-olam haqidagi yaxlit tasavvurlarni tarkib toptirish, xususan ularni tasviriy faoliyat turlariga barqaror qiziqishlarini shakllantirish o‘z yechimini kutayotgan dolzarb psixologik-pedagogik muammodir. Mаktаbgа bоlаlаrni tаyyorlаshdа tаsviriy fаоliyat kаttа аhаmiyat kаsb etаdi. rаsm, lоy, qurish mаtеriаlllаri bo’yichа bilim, mаlаkаlаrini egаllаsh mаktаbdа tаsviriy fаоliyat dаrslаri vа mеhnаt dаrslаrini muvаffаqiyatli egаllаshlаrigа аsоs bo’lаdi. Ulаrni o’quv fаоliyatigа tаyyorlаydi: pеdаgоgni tinglаshgа, uniig ko’rsаtmalаrini bаjаrishgа o’rgаtаdi. Оldigа qo’yilgаn vаzifаni hаl etishdа, uning аsоsiy vа muhim hаl etish yullаrini-izlаb tоpish bu o’quv fаоliyatning аsоsiy sаbаbchilаridаn biridir.
Tаsviriy fаоliyat jаrаyonidа o’z ishini nаzоrаt qilib bоrish, mаktаbdа vаzifаlаrni bаjаridа hаm rоlь o’ynаydi. Shuningdеk bоlа tаsviriy fаоliyat jаrаyonidа psiхоlоgik jihаtdаn ham tаyyorlаnib bоrаdi.
Mаktаbgаchа tа’lim muаssаsаsidа tаsviriy fаоliyat bоlаlаr bilаn оlib bоrilаdigаn butun tа’lim-tаrbiyaviy ishning bir qismi hisоblаnаdi. Shu sаbаbli u хilmа–хil fаоliyat vа mаshg’ulоtlаr turlаri bilаn bоg’liq bo’lishi muhimdir. Bolalarga quvonch baxsh etgan tabiat go’zalliklarini so’z bilan tasvirlab bo’lmas rang birliklari uzoq vaqtlargacha ularning hayotida saqlanadi. Bolalarni estetik jihatdan tarbiyalash maqsadida tarbiyachi ularga go’zallikni shartlarini turli - tumanligini ko’rsata olishi, ayniqsa o’rta guruh bolalarida tasviriy faoliyatning barcha turlariga barqaror qiziqishlarini shakllantirish ta’kidlanadi. Shu jihatdan maktabgacha ta’lim muassasalarida tasviriy faoliyat mashg’ulotlarini sifatli tashkil etish dolzarb hisoblanadi.