2-§. Nurlaniw intensivliginiń statistikaliq tarqaliwi laboratoriyalıq jumıstıń maqseti
Download 435.64 Kb. Pdf ko'rish
|
Nurlaniw intensivliginin statistikaliq tarqaliwi
- Bu sahifa navigatsiya:
- Teoriyalıq maǵlıwmatlar
|
1 2-§. NURLANIW INTENSIVLIGINIŃ STATISTIKALIQ TARQALIWI Laboratoriyalıq jumıstıń maqseti - Radioaktiv úlginıń ıdıraw intensivliginiń όzgeriwiniń statistikalıq xarakterde ekenligin tekseriw. - Nurlanıw intensivliginiń belgili ortasha mánis átirapında tarqalıwınıń Puasson tarqalıw funkciyasına sáykes keliwin kόrsetiw. - Radioaktiv úlgilerdiń intensivligin anıqlaw usılın Cs-137 hám Sr-90 radioaktivli izotoplarınıń ıdıraw intensivliklerin όlshew arqalı όzlestiriw. Teoriyalıq maǵlıwmatlar Bul laboratoriyalıq jumısta radioaktiv úlginiń ıdıraw intensivliginiń (birlik waqıt intervalında úlgiden shıǵıp, schetchikte registraciyalanıp atırǵan kvantlar sanınıń) statistikalıq xarakterde ekenligi tekseriledi. Waqıt birligi ishinde registraciyalanıp atırǵan radioaktiv nurlanıw kvantlarınıń sanı niń mánisi tosattan όzgeretuǵın shama bolıp tabıladı. Sebebi, bunday bόleksheler radioaktiv yadrolardan olardıń spontan ıdırawları nátiyjesinde shıǵadı. Tosattan όzgeriwshi hám tosattan όzgermeytuǵın xarakterge iye shamalar mánisi jaǵınan bir-birinen parıqlanbaydı. Tosattan όzgeriwshi shamalardı bir neshe ret όlshegen waqtımızda alınǵan nátiyjeler bir-birinen parıq qıladı. Yaǵnıy, kόp sanlı όlshewler nátiyjeleri birdey bolmawı múmkin. Bunday jaǵdayda eksperimentte alınǵan nátiyjelerdiń hár birin durıs dep esaplaw kerek, yaǵnıy olardı qáte dep esaplay almaymız. Tek belgili bir jaǵdayda όlshengen shama bir mániske, kelesi jaǵdayda basqasha mániske iye bolǵan. Álbette, geypara eksperimentlerdiń nátiyjeleri birdey bolıw halları da ushırasadı. Geypara eksperimentler nátiyjeleri bolsa, kόp ushırasıp atırǵan nátiyjelerge salıstırǵanda úlken, yamasa kishi awısıwǵa iye bolıwı múmkin. Eksperimentte όlshenip atırǵan shamanıń belgili bir intervalda qandayda bir mániske iye bolıw itimallıǵın nolge teń dep ayta almaymız. Tosattan όzgeriwshi shamalardı όlshegen waqıttaǵı eksperiment nátiyjeleriniń bir-birinen parıqlanıwınıń sebeplerine toqtalsaq. Birinshiden, όlshenip atırǵan shamanıń όzi waqıttıń όtiwi menen όzgerip turıwı múmkin. Ekinshiden, shamanıń haqıyqıy mánisi turaqlı bolıp, tek ǵana eksperimentte όlshengen mánisiniń onıń haqıyqıy mánisinen awısıwı tosattan όzgeriwı múmkin. Eksperiment nátiyjeleriniń haqıyqıy mánisten bunday etip awısıwına bizlerge baylanıslı bolmaǵan, bizler qadaǵalay almaytuǵın kishi sırtqı hám ishki tásirlerdiń bar ekenligi sebep boladı. 2 Máselen, eger biz qandayda bir úlginiń salmaǵınıń dál mánisin όlshemekshimiz. Eger bul jaǵdayda táreziniń qozǵalısına bolǵan súykelis kúshlerin, hár qıylı shań bόleksheleriniń bar ekenligin, hawanıń konvekciyalıq aǵımlarınıń tásirin, όlshew júrgizilip atırǵan bόlme jaylasqan binanıń menshikli terbelislerin hám basqada faktorlardı itibarsız qaldırsaq, όlshew nátiyjeleri hár bir όlshew waqtında hár qıylı mánislerdi beredi. Sebebi bunday bizler qadaǵalay almaytuǵın sırtqı hám ishki faktorlardıń tásiri hár όlshew waqtında birdey bolmay, waqıttıń όtiwi menen όzgerip turadı. Biraq úlginiń haqıyqıy salmaǵınıń mánisi όzgermey qala beredi. Eksperiment nátiyjeleriniń ortasha mánisin esaplaǵanımızda, awısıwlardıń όz- ara kompensaciyası júz beredi. Esaplanǵan ortasha mánis haqıyqıy mániske júdá jaqın keledi. Bunda hár bir ekperiment nátiyjesiniń eksperiment nátiyjeleriniń ortasha mánisinen awısıwı salıstırmalı kishi boladı. Eksperiment nátiyjeleriniń ortasha mánisi hár bir όlshew nátiyjeleriniń tosattan όzgeriwlerin táriyipley almaydı. Eksperiment nátiyjeleriniń tosattan όzgeriwlerin táriyiplewshi shama funkciya bolıwı hámde bul funkciya hár bir nátiyje mánisiniń alınıw itimallıǵın anıqlap beriwi kerek. Eger tosattan όzgermeytuǵın shamanı όlshewde eksperimenttiń maqseti onıń haqıyqıy mánisin anıqlaw bolıp tabılatuǵın bolsa, al tosattan όzgeriwshi shamanı όlshewdegi eksperimenttiń maqseti bolsa itimallıq funkciyasınıń túri hám bul funkciya parametrleriniń san mánislerin anıqlawdan ibarat boladı. Radioaktiv úlgiden shıǵıp, schetchikte waqıt intervalında registraciyalanıp atırǵan bόlekshelerdiń sanı (nurlanıw intensivligi) hám yadronıń spontan ıdırap, usı bόlekshelerdi shıǵarıw itimallıǵı tόmendegidey baylanısqan: Nurlanıw intensivliginiń tarqalıw funkciyası di eksperimentte úlginiń intensivligin bir neshe ret όlshew arqalı alıwǵa boladı. Hár -eksperimentallıq όlshew nátiyjesi tosattan όzgeriwshi shama bolıp, dana eksperimentallıq όlshewde ol tόmendegidey ortasha mánisti beredi: ∑ tarqalıw funkciyasın anıqlaw arqalı waqıt birligi ishinde ıdırawlar sanı niń μ ortasha mánistiń átirapındaǵı tarqalıwınıń Puasson tarqalıw funkciyasına sáykes keletuǵınlıǵın kόrsetiwimizge boladı. Puasson tarqalıw funkciyası tόmendegi kόriniske iye: 3 Bul jerde –eksperimentallıq όlshewler sanı, –nurlanıw intensivlikleriniń ortasha mánisi, – funkciya argumenti, yaǵnıy nurlanıw intensivliginiń shaması bolıp esaplanadı. Ápiwayı etip túsindirgende, funkciya barlıq eksperimentler sanı niń neshewinde nurlanıw intensivliginiń shaması ge teń bolatuǵının kόrsetedi. Bul bolsa, usı nátiyje mánisiniń eksperimentte alınıw itimallıǵın ańlatadı. 1-súwret. Puasson bόlistiriw funkciyasınıń grafigi. Bunda . Download 435.64 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|