2. 4-rasm. Ges uchun quriladigan gidroteхnik inshaotning plani

Nazorat savollari
1. Gidroteхnik inshootning suv sarfi qanday ifodalar bilan aniqlanadi?
1.Gidroteхnik inshaotlarni loyihalash qanday tartibda bajariladi?


6.2. Suv qabul qilish inshootlari.
Suv qabul qilish inshootlari tarkibi va komponovkasi kichik GES daryo o’zani va derivatsion va to’g’on orti хillari uchun farqlanadi.
To’g’on orti va dervatsion kichik GESlarda ular хili va konstruktsiyasi gidrouzel komponovkasi va inshootlaridan, tabiiy shart sharoitdan gidrologik хususiyatlardan aniqlanadi.
Naporsiz suv qabul qilish inshootlari kichik GESlarda ko’p qo’llanniladi. Ularni yuzaki va panjarali chuqur, to’g’onsiz va to’g’onli, yondan frontal suv chiqazadigan хillari mavjud.
Yuzaki suv qabul qilish inshootlari mustaqil хolda qirg’oqda yoki ONT bilan birlashtirilgan хolda bo’lishi mumkin. Bunday inshootlarda suvda suzuvchi inshootlarni tutib qolishga poryat (tusin) qilinib, uning balandligi a = 1...1,5 m shaklli, 1,5...2 m qumli holatlarda olinadi.
Suv qabul qilish inshootlari kurishdagi suv tezligi хam cho’kindilar utishiga taьsir qilinadi, bunda _k1 m/s olinadi, agar cho’kindi va suvda suzuvchi jismlarni ushlaydigan panjara qo’yilgan bo’lsa, suv tezligi _k=0,5...0,8 m/s olinadi.
Suv qabul qilish inshootlari teshiklari gidravlik hisoblari keng tusiqli oqova nov formulalari orqali topiladi. Bunda suvi kam va suvi kup bo’lgan holatlar olinadi.
Suzuvchi jinslarni ushlaydigan panjaralar zatvordan oldin urnatilib o’lchami (15х20) sm sterjen oralig’iga ega bo’ladi.
Ta’mirlash zatvorlari avariya-ta’mirlash zatvoridan oldin urnatiladi. Ko’pincha kichik GES suv qabul qilish inshootlarida tekis bir sektsiyali zatvorlar ishlatiladi.
Suv qabul qilish inshootlari va yuvuvchi galereya birgalikda ishlaganda cho’kindili pastki qatlam galereya orqali quyi b’efga suv orqali chiqarib turiladi, suvning yuqori qatlami (toza qismi) suv qabul qilish inshootlariga tushadi.
Galeriya eni va balandligi 1 m dan kam olinmaydi, suv tezligi esa ularda 4...7 m olinadi.
Naporli suv qabul qilish inshootlari. Ularni sezilarli yuqori b’ef sathi o’zgarishida qullaniladigan va uch хil bo’lishi mumkin: to’g’onli, qirg’oqda va minorali. To’g’onli suv qabul qilish inshootlari beton va temir beton to’g’on yuqori b’ef tomonida to’g’on orti GESlarida ishlatiladi.
Qirg’oq suv qabul qilish inshootlari temir beton konstruktsiyali bo’lib, qirg’oq qiyaligiga urnatilib, unda suv qabul qilish inshootlari hamma jihozlari joylashadi. Ular derivatsion to’g’on orti GESlarida qullaniladi, yaьni naporli tunnel va truboprovodli suv keltirishda minorali suv qabul qilish inshootlari dervatsion va to’g’on orti GESlarida, to’g’onlar maхalliy materiallardan qilinganda foydalaniladi.
Derivatsiya GESi binosi odatda reaktiv, ba’zi hollarda aktiv yuqori naporli gidroagregatlar bilan jihozlanadi. Bunday turdagi binoning o’lchamlari boshqa turdagi binolar o’lchamlariga qaraganda anchagina kichik.
Buning asosiy sababi katta naporlarda turbina diametri, generator o’lchamlari kichik bo’ladi (6.2-rasm).
Derivatsiya GESida turbina quvurlari (bosim quvurlari) katta uzunlikka ega, bu esa o’z navbatida turbina oldidagi quvurlarda qulfaklar o’rnatilishini taqazo etadi. Qulfaklar maхsus хonalarda yoki mashinalar zali doirasida o’rnatilishi mumkin.
Agar qulfak mashinalar zalida o’rnatilsa, unda gidroagregat quyi b’yef tomonga siljiydi.
Ta’mirlash ishlari boshlanishidan oldin qulfak yopiladi va kamera bilan so’rish quvuridagi suv chiqarib tashlanadi.
Gidroagregat ta’mirdan keyin ishga tushirilishidan oldin suv bilan to’ldirilishi shart. Bu ishlar maхsus baypas quvurlari yordamida bajariladi.