2-amaliyot mashg‘uloti темир йўл автоматика ва телемеханикасидаги қурилмаларнинг самаралилик ва ишончлиликининг сонли кўрсаткичи

т_б = 0,72 л_н+35 ни ҳосил қиламиз.
Поэздга яқинлашиш участканинг ҳисобли узунлиги
Л_ҳ= 0,28 Вп т_б = 0,28 Вн (0,72Лн+35),

бу эрда Вп-участкада поэздлар ҳаракатининг максимал тезлиги, км/с;

0,28 – км/соат дан м/сек га тезлик ўлчаш бирлигини ўтказиш коэффисиэнти.
Автошлагбаумсиз ёки йўлнинг транспорт ўтадиган қисмини тўлиқ тўсмайдиган яримшлагбаумли перезезд сигнализасияси учун, переэзднинг узунлиги, 2,5 м заҳира билан, переэзд светофоридан қарама-қарши чэкка релсгача бўлган масофани ташкил этади. Агар шлагбаум йўлнинг ўтиш қисмини тўлиқ бэркитадиган бўлса, унда переэзд узунлиги икки шлагбаум-лар орасидаги масофа билан аниқланади. Бунда, транспорт воситаси иккинчи шлагбаумдан ўтиб кетиш учун, қушимча вакт т_қ қ 10 сек. талаб этилади.Бу ҳолда яқинлашиш участканинг узунлиги
Л_ҳ=0,28 Вп т_б = 0,28 Вн (0,72Лн+45).

Огоҳлантирувчи сигнализасияда, переэзд навбатчиси огоҳлантиришни идрок этиш учун, қўшимча 10 сек вақт зарур. Бунда, агар шлагбаум йўлнинг ўтиш қисмини тўлиқ бэркитадиган бўлса, яқинлашиш участканинг узунлиги қўйидагича аниқланади:

Л_ҳ=0,28 Вп т_б = 0,28 Вн (0,72Лн+55).

Яқинлашиш участканинг узунлиги маълумотнома жадвали бўйича ҳисобланади. Бунда, поэзд ва автотранспорт ҳаракати хавфсизлигини таъминлаш мақсадида, автошлагбаумли ва уларсиз автоматик светофорли сигнализасиялигида, билдириш-нинг минимал вақти 40 сек. га тенг, огоҳлантирувчи сигнализасиялигида эса – 50 сек. га тенг. Аммо барча шароитларда амалдаги ҳақиқий билдириш вақти минимал вақтдан кам бўлмаслиги лозим.

Автоблокировкалигида переэздга поэзднинг яқинлашуви, амалдаги автоблокировканинг релсли электр занжирлари ёки 1500-2000 Гс ли тонал частотали устама релсли занжирлар ёрдамида қайд этилади.
Автоблокировка йўқлигида переэздга яқинлашиш участкалар релсли занжирлар билан жиҳозланади. Одатда автоблокировкани релсли занжирларининг чэгаралари, яъни учлари, ўтиш светофорлар ёнларида жойлашади. Шунинг учун поэзднинг боши светофордан ўтиши билан переэздга билдириш сигнали узатилади. Яқинлашиш участканинг ҳисобли Л_ҳ узун-лиги переэздан ўтиш светофоргача мавжуд бўлган масофадан кичик ёки катта бўлиб чиқиши мумкин (2.3-расм). Биринчи ҳолда билдириш сигнали битта яқинлашиш участкадан (2.3-расмда ток йўналиш), иккинчи ҳолда эса-иккита участкадан узатилади (2.3-расмда жуфт йўналиш). Лекин иккала ҳолда ҳам яқинлашиш участкаларнинг амалдаги Л_а узунлиги, ҳисобли Л_ҳ дан кўп бўлади. Буни переэзддаги сигнализасия схемаларини лойиҳалашда ҳисобга олиш лозим.
Агар автоблокировкада тонал частотали релсли занжирлар қўлланилса, унда биз юқорида кўрсатилган камчиликдан ҳоли бўламиз, чунки Л_ҳ билан Л_а тенг бўладилар, яъни Л_ҳқ Л_а. 1200¼2000 Гс. ли тонал частотали релсли занжирларнинг максимал узунлиги 1500 м. ташкил этади.²

2.3- расм. Переэздга яқинлашиш участкалари
Автоматлаштириш ёки автоматик назорат қилиш, масалан, машинасозлик каби операцион ускуналар учун турли назорат тизимлари фойдаланиш, телефон тармоқлари, Рулда ва кемалар, самолёт ва минимал ёки камаяди билан бошқа дастурлар ва воситалари барқарорлаштириш ёқишдан, фабрикалар, қозонхоналар ва иссиқлик даволаш печкада жараёнлари инсон аралашуви. Баъзи жараёнлар бутунлай автоматлаштирилган этилди.
автоматлаштириш энг катта фойда у меҳнатни сақлайди, дэб ҳисобланади; Бироқ, у ҳам энергия ва материаллар тежаш ва сифат, хуруж яхшилаш учун ишлатилади.
(Отомат келаётган) автоматик илгари сўз илҳом муддатли автоматлаштириш, кенг Форд бир автоматлаштириш кафедраси ташкил 1947, аввал ишлатилган эмас эди. Бу саноат жадал 1930 жорий этилди фикрингиз контроллёрлари, қабул қилинган бу вақт давомида эди.

Автоматлаштириш одатда бирлаштириш механик, гидравлик, пнöматик, электрик, электрон асбоблар ва компютерлар, шу жумладан, турли хил йўллар билан эришилди. Бундай замонавий заводлар, самолётлар ва кемалар каби мураккаб тизимлар, одатда, барча бу бирлашган усуллардан фойдаланиш.
Компютерлар саноат қўллаш ҳам қиламиз кейинги назорат ва ҳисобот назорат ва одатда битта компютер, ҳам бажариш мумкин. Програмлайıцı мантиқан текшириш (ПЛЦ) каби ўз ўрни, мантиқ тури тизимларида ишлатиладиган таймерлар ва друм сеқуэнцэр каби кўплаб аппарат таркибий қисмларининг ўрнини махсус мақсади Микроиşлемцинин тури ҳисобланади.
Умумий мақсадлар учун жараён назорат компютерлар борган сари назоратчилар юзлаб операцияларини амалга ошириш имкониятига эга ягона компютер билан, якка ўзи дэнетлейицилери ўрнига. Жараён назорат қилиш компютерлар кўп индивидуал ўзгарувчилар одатда (масалан, ПИД каби) назорат амалга ошириш учун ёки, баъзи ҳолларда, бир неча кириш ва математик манипüласёнлар ёрдамида мураккаб назорат алгоритмларни амалга ошириш мақсадида ПЛЦ, воситалар ва назоратчилар тармоғи маълумотларни қайта ишлаш мумкин. Улар, шунингдэк, маълумотларни таҳлил қилиш ва операторлари учун реал вақт график тасвирларни яратиш ва операторлари, муҳандислар ва бошқариш учун ҳисобот ишлатинг.
Автоматлаштирилган банк машина (АТМ) назорат компютер бир тармоқ базасида олинган маълумотлар асосида бир фойдаланувчи танлаш учун мантиқ олинган жавоб амалга қиладиган интерактив жараёнининг намунасидир. АТМ жараён бошқа онлайн битими жараёнлар билан ўхшашлик бор. турли мантиқий жавоб дэб номланган сценарийлар бор. Бундай жараёнлар одатда дастурий коди ёзилиши ҳидоят фойдаланиш ҳолларда ва оқим жадвалларини, ёрдами билан мўлжалланган.
Дастлабки фикрингиз назорат механизми голландиялик олим Корнилий Дреббэл томонидан 1620 йилда ихтиро термостат эди. (Эслатма: эрта ҳарорат ҳарорати регуляторлари ёки цонтролерс ўрнига маиший техника умумий он-офф механизмлари эди.) Яна бир назорат механизми чодирига шамол тегирмонларига нинг элканларни ишлатилган. Бу 1745 йилда, шунингдэк, 1745. йилда Эдмунд Ли томонидан патентланган эди, Жак дэ Вауцансон биринчи автоматлаштирилган дастгоҳ ихтиро.
1771-йилда Ричард Аркwригҳт сув рамка сифатида вақтда маълум сув кучи билан биринчи тўла автоматлаштирилган йигирув фабрикасини, ихтиро.
ХВИИ асрда Чристиан Гюйгенс бнлан томонидан ихтиро қилинган марказдан қочма ҳокими, жаноб томонидан ишлатилган миллстонес.Анотҳер марказдан қочма ҳокими ўртасидаги бўшлиқни ростлаш учун ишлатилган а модэл буг ъкран қисми сифатида 1784 йилда Англия Бунцэ. Автоматик ун тегирмон биринчи бутунлай автоматлаштирилган саноат жараёни қилиш, 1785-йили ҳам Оливер Эванс томонидан ишлаб чиқилган. Ватт ҳамкор Боултон Боултон & Wатт қураётган бир ун фабрикасида бир кўрдим кейин марказдан қочма ҳокими 1788 йилда буг ъдвигатели фойдаланиш учун Жеймс ватт томонидан қабул қилинди.

Ҳоким аслида бир тўсиқ тезлигини ушлаб олмади; Двигател ўзгаришлар юклашингиз жавобан янги доимий тезлиги тахмин эди. Ҳоким каби қозон иссиқлик юк тўлқинли оқибатида каби кичик фарқларни банд қилиш имконига эга бўлди. Бундан ташқари, бир тезлик ўзгариши бор эди қачон салıнıмı учун тендэнцияси бор эди. Шундай қилиб, бу ҳоким билан жиҳозланган двигателлари каби пахта йигириш сифатида доимий тезлик талаб қиладиган операциялар учун мос эмас эди.

Бир неча ҳокими яхшилаш, ортиқча буғ двигатели ҳақида валве кесиб-офф вақт учун яхшилаш, 19-асрнинг охирида олдин энг саноат фойдаланиш учун восита мос қилди. Буг ъдвигатели тараққиёт ҳам, термодинамика ва назорат назарияси фан яхши олдинда қолди.³

Мавзу бўйича саволлар?
1. Статик тавсиф қандай параметрларга боғлиқ?
2. Элемент бузилмасдан ишлаши нималарга боғлиқ?
3. 1.5-расмга изоҳ беринг.

1 Railway signaling & interlocking. Editor: Gregor Theeg, Sergej Vlasenko. Page 20

2 Railway signaling & interlocking. Editor: Gregor Theeg, Sergej Vlasenko. Page 117

3 https://en.wikipedia.org/wiki/Automation