2-amaliyot mashg‘uloti темир йўл автоматика ва телемеханикасидаги қурилмаларнинг самаралилик ва ишончлиликининг сонли кўрсаткичи


Download 0.6 Mb.
bet4/5
Sana27.01.2023
Hajmi0.6 Mb.
#1130336
1   2   3   4   5
Bog'liq
2 amaliy mashg\'ulot

Маневр иши корхона ва ташкилот шахобча йўлларига, вагонлар дэпосига, юк ховлисида вагонларни тозалашни, локомотив ва вагонларни поэзддан ажратиш ва поэздга улашни ва хоказо ишларни уз ичида мужассам этади. Бу ишнинг хусусияти шундаки, маневр тезлиги маневр обэкт якинлигига (масалан, агар вагонлар гурухига якинлашилса, тезлик 3 км/соат дан ортик булмаслиги керак) локомотивнинг кайси жойдалигига (поэзднинг олди ёки орка томонидалиги), стансиядаги йўл бушлигига, тормозлар ёкиклигига боглик. Маневр харакати тезлиги 3 км/соат дан то 60 км/соат гача булиши мумкин.
Саралаш иши вагонларнинг биринчи йўлдан иккинчи йўлга утишидан иборат. Юк ташиш асосий хусусияти шундан иборатки, битта манзилга кетаётган бутун поэздни тузишини таъминлаш аксарият холда мумкин эмас. Шунинг учун, узи таркибида бита манзилга борадиган вагонларга ва умумий участка йўлига эга булган, поэздлар, келгуси бирон-бир участкадаги стансияда манзил буйича сараланган булиши керак. Шу йўлда, вагонларни саралашда маневрлар бажарилишида, урилиш тезлиги 5 км/соат дан ошмаслиги керак. Айрим юк турлари учун бу тезлик янада кичик булиши шарт ва коида буйича уларни саралаш тепачасидан туширишга рухсат этилмайди.
Барча санаб утилган иш турлари транспорт воситалари харакати билан боглик ва шу эрда харакат хавфсизлигини таъминлаш учун бир канча муаммолар тугилади. Уларни эчилишда темир йўл харакат хизмати зиммасига куйидаги функсиялар юкланади:
-харакатнинг мумкин булган максимал катта тезлигини ташкил килиш;
- харакат хизмати вакилидан талаб килинган хажмда, харакат хавфсизлигини кафолатлаш.


Темир йўл транспорти ишининг тавсифлари

Бэлгиланган хажм АТ курилмаларига боглик. харакатни ташкил этишда факат алока воситаларни ишлатиш мумкин, аммо у холда харакат хизмати вакилига (стансия навбатчиси) юкланадиган хавфсизликни таъминлаш билан боглик булган функсиялар дархол ошади. Масалан, стансияга поэзд кириб келишида, стансия навбатчиси:


1). Стрелкаларни кулда ёки автоматика курилмаси булганда, пулт тугмаси босилиши билан утказиш керак;
2). Стрелкаларни механик кулфлаш, яъни стрелка айриси ромли релсга (рамний релс) сикилиб махкамланади. Шунда ромли релсга сикилган айри орасидаги тиркиш 4 мм дан ошмаслиги, ромли релсга сикилган тиркиш орасидаги масофа эса-125 мм дан кичик булмаслиги керак;
3). Поэзд стансияга келмагунча хеч ким стрелкани утказмаслигини кафолатлаш. Агар кириш светофори очилса, тизим стансия навбатчиси томонидан хам стрелкани уткиза олмаслигини кафолатлаш керак;
4). Маршрут буйича юналишли йўлларда турган харакат бирликлари, харакатланаётган таркиб габаритларининг доирасида турганлигига ишонч хосил килиш керак;
5). Кириб келаётган маршрути томонга кайси булмасин харакат бирлиги чикиб кетмаслигини кафолатлаш;
6). Кабул-жунатиш йўлига этиб келган поэзд харакатланаётган таркиб габаритидан чикиб кетмаслигига хамда перегон ва стансия бугизида, этиб келган поэзднинг хеч кандай вагон ва вагон кисмлари юклигига ишонч хосил килиш керак.
Агар АТ тизимлари катнашмаса, курсатилган муаммолар эчими, стансия навбатчисига тула юкланади. АТ тизимлари нафакат тез ва барча санаб утилган муаммоларни автоматик тарзда эчилишини, балки поэздлар харакат хавфсизлигини 98-99% холда стансия навбатчиси адашган холатда хам кафолатлайдилар.

Тўсувчи қурилмаларга переэздлардаги сигнализасия қурилмалари, тоннел ва кўчки (тоғ) сигнализасия жихозлари, темир йўл кўприкларидаги сигнализасия ҳамда саноат транспортидаги кириш ва чиқиш сигнализасия қурилмалари киради.


Переэзд дэб бир сатҳда темир йўл билан автомобил ёки шаҳар транспорти йўллари кесишган жойи айтилади.
Переэзд темир йўл, автомобил транспорти ҳаракати, шунингдэк пиёдалар учун ҳам катта хавфлик туғдирадиган зонаси ҳисобланади. Переэздларни автоматик переэздли сигнализасия (АПС) ва автошлагбаумлар билан жиҳозлаш, транспорт ишининг хавфсизлигини оширади. Переэзд орқали тўсқинликсиз харакатланишнинг устунлик ҳуқуқи, поэздларга бэрилади.
Переэздлар темир йўлнинг асосий ва муҳим иншоатлардан бири бўлиб, уларни бошқарувчи қурилмалари эса, поэздлар ҳаракатини ташкиллаштирувчи умумий тизимнинг таркибий қисми дэб ҳисобланади. Переэздларни автоматик равишда тўсувчи қурилмалари кенг тарқалган бўлиб, уларга автошлагбаумли ёки уларсиз автоматик светофорли сигнализасия ва автоматлашмаган шлагбаумлар билан тўлдирилган автоматик огоҳлантирувчи сигнализасия тегишли.
Автоматик переэздли сигнализасия қурилмалари қуйидаги фойдаланиш талабларга жавоб бэришлари лозим:
переезд сигнализасияси, поэзд переэздга яқинлашиш участкага кирганида, автомобил транспорти, поэзд переэздга этиб келгунича, переэздни барвақт бўшатиши учун этарлича вақт олдин ёқилиши лозим;
• переезд сигнализасияси, яқинлашув участка ва переэзд зонасида поэзд мавжудлигида, узлуксиз ишлаши лозим;
• переезд сигнализасияси фақат переэзд зонаси поэзддан тўлиқ бўшагандан кейин ўчирилиши лозим;
• переездни автоматик тўсувчи қурилмалари, переэзд навбатчиси амалга оширадиган заҳиравий бошқарувига эга бўлишлари керак;
• поэзд йўли томонидан переэздлар, зарурият туғилганида, переэзд навбатчиси ёқадиган қизил чироқли тўсувчи, меъёрий ўчирилган светофорлар билан ҳимояланади.Бунда, переездга яқин жойлашган, автоблокировка ҳамда электр марказлаш светофорларини, тўсувчи светофорлар сифатида қўллашга рухсат этилади.
Переэздни тўсиш учун у ёки бу автоматик қурилмаларидан фойдаланиш, переэзд тоифаси (категорияси) билан аниқланади. Бунда переэздлар тўртта тоифага бўлинадилар:
И тоифа – ҳаракат кўп қаторли, асфалт билан қопланган И ва ИИ категорияли автомобил йўли билан темир йўл кесишуви; мунтазам равишда автобуслар ҳаракати интенсивлиги соатига 8 поэзд – автобусдан кўп, шунингдэк тўрт ва ундан кўп асосий темир йўл билан барча йўллар кесишувида; трамвай ва троллейбус ҳаракати мавжуд бўлган кўча ва йўллар билан темир йўл кесишуви.
ИИ тоифа – темир йўлнинг ИИИ категорияли автомобил йўли билан кесишуви; мунтазам равишда автобуслар ҳаракати интенсивлиги соатига 8 поэзд – автобусдан кам бўлган кўча ва йўллар билан кесишуви; умумий шаҳар транспорти ҳаракациз шаҳар кўчалари билан кесишуви; суткасига ҳаракат интенсивлиги 50 минг поэзд-экипажига эга бўлган бошқа автомобил йўллар шунингдэк учта асосий темир йўллар билан кесишган қолган барча йўллар билан темир йўлнинг кесишуви.
ИИИ тоифа - И ва ИИ тоифага кирмаган ва переэзд зонасида қониқарли кўриниш ҳамда переэзд орқали ҳаракат интенсивлиги суткасига 10 мингдан ортиқ ёки ёмон кўринишда 1000 поэзд – экипаж бўлган кесишувлар. Кўриниш қониқарли дэб ҳисобланади, агар темир йўлда 50 м дан кўп бўлмаган масофадан яқинлашётган поэзд камида 400 м масофадан экипаж (автомобил) дан, переэзд эса камида 1000 м дан поэзддан кўринади.
ИВ тоифа – темир йўл билан автомобил йўлларнинг барча қолган кесишувлари.
Киравериш шаҳобча йўллари ҳамда поэздлар ҳаракати интенсивлиги кичик бўлган участкаларидаги переэздларидан ташқари, И ва ИИ тоифали переэздларни, шунингдэк йўловчи поэздларнинг ҳаракат тезлиги соатига 100 км дан кўп бўлган участкалардаги ИИИ ва ИВ тоифали переэздларни автошлагбаумли автоматик светофор сигнализасия қурилмалари билан жиҳозлашади. +олган ҳолатларда шлагбаумсиз автоматик светофорли сигнализасия қўлланади.
Переэзд олдида этарли узунликли яқинлашиш участкани ташкил этиш иложи бўлмаган ҳолатларда (масалан, стансияни стрелкали бўғизида), И ва ИИ тоифали переэздларда автоматлашган шлагбаумли огоҳлантирувчи акустик сигнализасия ўрнатилади. Шлагбаумсиз автоматик светофорли сигнализасия билан қўриқланмайдиган, яъни навбатчисиз, переэздлар жиҳозланади. Шлагбаумли переэздларнинг барчаси қўриқланади, яъни навбатчилик ташкил этилади.1
Автоматик светофорли сигнализасиялигида переэзд, меъёрий (нормал) ҳолда ёнмайдиган, икки қизил чироқли махсус переэзд светофорлари (ПС) билан тўсилди. Светофорлар переэзд олдида автотранспорт воситалари ҳаракати бўйича ўнг томондан ўрнатилиб, уларнинг чироқлари автообил йўли томонига қаратиб қўйилади (2.1-расм).
Поэзд переэздга яқинлашганида, переэзд светофорларининг чироқлари навбатма-навбат милтираб ёна бошлайдилар. Шу билан бирга, переэзд светофорларида ўрнатилган электрик қўнғироқлари, акустик сигнал бэра бошлайдилар.
Автоматик шлагбаумли автоматик светофорли сигнализа-сиялигида, ҳар бир йўналишдаги переэзд светофорлари шлагбаум билан тўлдирилади. Бунда шлагбаум бруси (тўсини) меъёрий вертикал ҳолатда очиқ туради. Тушган горизонтал ҳолатда (бэрк), шлагбаум тўсини йўл сиртидан 1-1,25м баландликда туради.
Автошлагбаум билан АПС, темир йўл кўтармасининг иккала томонидан автотранспорт ҳаракати бўйлаб чэкка релс каллагидан 8 м дан кам бўлмаган масофада жойлаштирилади



2.1- расм. Переэздаги светофорли сигнализасия ва шлагбаум қурилмалари


Переэздан 150 ва 40 м масофада шоссе ( йўл) да иккита огоҳлантирувчи «Шлагбаумли темир йўл переэзд» бэлги ва 40-50м масофада «Диққат! Автоматик шлагбаум» қўшимча бэлги ўрнатилади.


Переэздга яқин бўлган атрофида аппаратура ва электр таъминот манбаси жойлашадиган релели ШПС ва батареяли БШ шкафлари ўрнатилади.
Автоматик шлагбаум (2.2-расм) қуйидаги элементлардан иборат: пойдэвор асоси 6; шлагбаум тўсинини кўтариш ва туширишини таъминлайдиган электр узатмали механизм 7; автомобил келадиган йўл қисмини бэркитувчи шлагбаумнинг тўсини 1; устун (мачта) 5; икки каллакли переэзд светофори 4; қизил рангли нур қайтарувчи линзали кўрсаткич 2; қаттиқ жаранг товушли сигнал 3.
Шлагбаум тўсинида автомобил йўли томонига йўналган учта қизил чироқли электрик фонар жойлашган. Улардан иккитаси (ўрта ва ўнгдаги) тўсинининг тушган горизонтал ҳолатида милтираб ёнади. Чапдаги фонар икала томонга сигналлайди: автомобил йўли томонига узлуксиз қизил чироқ билан, темир йўл томонига эса- кечки вақтда йўлнинг тўсилган чэгарасини кўрсатувчи узлуксиз ёнадиган оқ чироқ билан.



2.2-расм. Автоматик шлагбаум


Огоҳлантирувчи сигнализасия переэзд навбатчисини поэзд яқинлашиши ҳақида товуш ва ёруғлик сигнални бэриш учун хизмат қилади. Буниниг учун переэздда, поэзд жуфт ёки тоқ йўналиш бўйича яқинлашиши ҳақида огоҳлантирувчи лампочкалар, шунингдэк тўсувчи светофорларнинг электрик занжирларини ва лампалар созлигини назорат этувчи лампочкалар билан сигналлаштириш шчитоги; поэзд яқинлашиши ҳақида огоҳлантирувчи электрик қўнғироқ ва навбатчи хонасининг ташқарисида ўрнатилган такрорланувчи қўнғироқ; тўсувчи сигнализасияни ёқадигн пломбали кнопка ўрнатилади. Огоҳлантирувчи сигнализасиялигида переэздни тўсиш учун, переэзд навбатчиси бошқарадиган электрик ёки механизасиялашган шлагбаумлар қўлланилади. Бундай шлагбаумлар меъёрий ҳолатда ёпиқ (автотранспорт ҳаракати юқори интенсив бўлган айрим ҳолатлардан ташқари).
Переэздаги тўсувчи сигнализасия переэзда авария вазиятлигида поэздга тўхташ ҳақида сигнал юбориш учун ҳизмат қилади. Тўсувчи сигнализасия билан фақат қўриқланувчи переэздлар жиҳозланади. Тўсувчи сифатида маҳсус светофорларни ва йўл блокировкасининг светофорларини ёки стансия светофорларини қўллаш мумкин, агар улар переэзддан 800 м дан кўп бўлмаган масофада жойлашган бўлса ва улар ўрнатилган жойдан переэзд яхши кўринса. Маҳсус тўсувчи светофорлар (З1 ва З2) одатда устунли, меъёрий ҳолатда ёнмайдиган қизил чироқли светофорлар бўлиб, уларнинг шакли оддий светофорлардан фарқ қилади (2.1-расм). Пакана светофорлар тўсувчи светофорлар сифатида фақат алоҳида вазиятларда қўлланилади.
Тўсувчи светофорлар, поэзд ҳаракати бўйича ўнг томонда ва чироқлари кўриниши таъминланган ҳолда, переэздан 15¼800 м масофада ўрнатиладилар.
Ушбу масофа поэздни максимал тезлигида ва шошилинч тўхташида, тормозлаш йўлидан кам бўлмаслиги лозим. Автоблокировкали участкаларда тўсувчи светофорлар автоблокировканинг переэздга яқинроқ турган ўтиш светофорлари билан боғланади. Шунда, тўсувчи светофорлар ёқилганида, ўтиш светофорларида ҳам таъқиқловчи кўрсаткичлар пайдо бўлади ва шу билан бирга АЛС кодларнинг узатилиши тўхтатилади.
Автоблокировкасиз участкаларда, агар поэзднинг тўхталиши масофаси йўлидан тўсувчи светофорнинг кўринишини таъминлаб бўлмаса, унда тўсувчи светофорда қизил чироқ ёнишида сариқ чироқ ёқиладиган худди шундай турдаги огоҳлантирувчи светофор ўрнатилади. Тўсувчи светофорларни переэзд навбатчиси бошқарув шчитдаги тегишли кнопкани (ЗС) босиш орқали ёқади. Светофорни ўчириш учун, кнопка ЗС меъёрий ҳолатга келтирилади.
Шаҳар ичида переэздни тўсилиши ўзига хос хусусиятларга эга. Автоблокировкасиз участкаларидаги жойлашган переэзд-ларда, темир йўл йўлаги томонидан тўсувчи сигнализасия, олдида огоҳлантирувчи светофор бўлган, икки бэлгили (яшил ва қизил) пана светофорлари ёрдамида амалга оширилади. Автоблокировкали участкаларда переэздни тўсилиши тўсувчи сигналлари ёрдамида амалга оширилади. Автомобил йўли (кўча) томонидан икки бэлгили переэзд светофорлари ёки уч бэлгили шаҳар турдаги светофорлар кўлланилади. Шаҳардаги переэздлар доимо қўриқланувчидир ва улар шлагбаумлар билан таъминланадилар. Кўчада трамвай ҳаракати мавжудлигида, асосий светофорлардан ташқари, трамвай йўлларида асосий светофорларнинг кўрсаткичларини такрорлайдиган қўшимча светофорларни ўрнатиш мумкин.
Стансия худудида жойлашган переэздлар тўсувчи сигнализасия билан жиҳозланадилар. Бунда тўсувчи сигналларни переэзд зонаси (доираси)да жойлашган манёвр светофорларида ўрнатилишига рухсат этилади. Автомобил йўли томонидан, переэзд светофорлари билан автошлагбаумлар ўрнатилади. Переэзд сигнализасияси, переэзд орқали поэзд ва манёвр ҳаракати мавжудлигида ва шу қатори тақиқловчи ёки таклиф этувчи сигнал бўйича поэзд ҳаракатланаётган бўлса, переэзд бэркитишини таъминлаши лозим.
Агар поэзд чиқиш светофори бўйича қўзғалишида, билдириш вақти талаб қилингандан кичик бўлса, унда чиқиш светофори переэзд ёпилгандан кейин, зарурий ва амалдаги билдириш вақти орасидаги фарқ сақламаси билан очилади. Бу ҳолда переэзд сигнализасияси чиқиш светофорнинг бошқариш (сигнал) кнопкаси босилиши билан ишга тушади. Маневр светофорлари, переэзд яхши кўринишида, переэздга билдириш сигнали юборилиши билан бирга очилади. Таъқиқловчи ёки таклиф этувчи сигнал бўйича поэзд ҳаракатида, переэздаги сигнализасия стансия навбатчиси томонидан бошқарув пултидаги маҳсус кнопка ёрдамида ёқилади.
Завод худудидаги технологик автомобил транспорт йўллари билан кесишадиган темир йўлларида жойлашган переэздларда ноавтоматик, ярим автоматик ва автоматик сигнализасия қўлланилади. Бош икки ҳолатда переэзд сигналларини стансия навбатчиси, стрелка пости навбатчиси, поэздлар тузувчиси ёки локомотив машинисти бошқаради. Бунда меъёрий қизил чироқлари ёниб турадиган икки бэлгили тўсувчи светофорларни ўрнатилиш тавсия этилади. Переэзд светофорлари сифатида, қўшимча яшил чироқли, милтираб ёнадиган қизил чироқли ёки шаҳар туридаги уч бэлгили светофорлар қўлланилади. Агар переэздда пиёдалар ўтиш жойи бўлса, у ҳолда «Поэзддан сақланинг» дэб ёзилган махсус огоҳлантирувчи сигнал назарга олинади.
Переэздга яқинлашиш участканинг узунлиги, переэздаги сигнализасия ишга тушишидан бошлаб, бэрилган участкадаги энг тезюрар поэзд переэздга этиб келишига қадар переэзд, унга кириб келган барча транспорт воситаларидан тўлиқ бўшатилишига зарур бўлган кафолатланган заҳирали вақтни таъминлаш керак шартидан аниқланади. Бунда барча переэздлар учун кафолатланган заҳира вақти тз =10 с тенг.
Переэздга узатиладиган билдириш вақти қуйидагича аниқ-ланади:

бу эрда, тТ – переэзддаги сигнализасия ёқилиши пайтида, переэзд светофорларидан ўтиб кетган транспортга переэздни кесиб ўтишга керак бўлган вақт; тИТ қ 4 сек. – билдириш ва сигнализасия бошқаруви қурилмаларнинг ёйилиш, яъни ишга тушиш вақти;
Переэздни транспорт билан ўтиш вақти қўйидагича аниқ-ланади:

бу эрда, – переэзднинг узунлиги, м; қ 24 м – автомобилнинг ҳисобли узунлиги; қ 5 м – автомобил тўхташи жойидан переэзд сиг-налигача бўлган масофа; қ 1,4 м/сек ёки 5 км/с – переэзд орқали автомобил ҳаракатининг ҳисобли тезлиги.
ва тб, ларни аниқлаш учун, ифодага кирадиган бэлги-ларни қийматлар билан алмаштиришдан сўнг,

Download 0.6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling