2-боб. Ер ишлари технологияси ва механизациялаш § 10. Грунтларнинг ќурилиш ћоссалари

Иш 
ускунасига 
кўра 
занжирли, 
фрезали 
ва 
роторли 
экскаваторларга бўлади (16.1.1-расм). Занжирли экскаваторларда бир 
хил масофада иш чўмичлари маћкамланган чексиз ёпиќ занжирли стрела 
иш органи ћисобланади. 
Фрезали экскаваторларда махсус кесгичлар махкамланган 
айланувчи, бир-бирига ќарама-ќарши томонларда бурчак остида 
ўрнатилган ѓилдираклар ишчи орган ћисобланади. Трапециясимон 
кўндаланг кесимли каналларни бир ўтганда ќазиш учун мўлжалланган.
Роторли экскаваторларда чўмичлар маћкамланган айланувчи бикр 
ѓилдирак иш органи ћисобланади. Занжирли экскаваторларда ћам, 
роторли экскаваторларда ћам ќирќилган грунт чўмичларни тўлдиради ва 

---

96 
улар билан забойдан чиќарилади ћамда отвал ёки транспорт томон 
сурилаётган тасмали транспортёрга бўшатилади. 
16.1.1-расм.Кўп чўмичли экскаваторлар билан ўќ бўйича бир 
ўтганда ћосил ќилинадиган ќазилмалар кўндаланг кесимлари: 
а- занжирли траншеяни бўйлама ќазадиган билан; б-роторли 
траншея 
ќазадиган 
билан; 
в-иккироторли 
ёки 
иккифрезали 
каналказгичлар билан; г-шнекли роторли каналќазгич билан; д,е,ж-  
шнекли откос бузгичлар ќўлланганда занжирли траншеяќазгичлар 
билан. 
Иш органининг ћаракат йўналишига кўра экскаваторлар бўйлама, 
кўндаланг ва радиал йўналишда ќазийдиган хилларга бўлинади. 
Бўйлама ќазийдиган экскаваторларда ишчи органининг ћаракат 
йўналиши машинанинг юриш йўналиши билан мос тушади. 

---

97 
Кўндаланг ќазийдиган экскаваторларда иш органининг ћаракат 
йўналиши экскаватор ћаракат йўналишига нисбатан перпендикуляр 
йўналган.