2-боб. Ер ишлари технологияси ва механизациялаш § 10. Грунтларнинг ќурилиш ћоссалари


-жадвал  Грунтларнинг сувга тўйинганлик (намлик) даражаси бўйича


Download 3.39 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/98
Sana18.11.2023
Hajmi3.39 Mb.
#1784689
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   98
Bog'liq
2.боб 10-26пр

 10.4.1-жадвал 
Грунтларнинг сувга тўйинганлик (намлик) даражаси бўйича
турлари 
Намлик даражаси 
S
r
1 Ќуруќ 
0…0,5 
2 Нам 
0,5…0,8 
3 Ћўл 
0,8…1 
Ѓоваклик (n, %) – грунт ѓовакликлари ћажмининг (V
ѓов
) грунт эгаллаб 
турган ћажмга (V
гр
) нисбатига тенг.
Ѓоваклик коэффициенти (е) - бир сонининг улуши кўринишида, грунт
ѓовакликлари ћажмининг (V
ѓов
) ќаттиќ заррачалар ћажмига (V
s
) нисбати 
сифатида топилади. 
кр
кр
зар
s
V
гов
V
е



/
)
(
/



Пластиклик чегараси грунтнинг намлик оѓрилиги ва унинг 
«ипсимон» зуваланиш ќобилияти билан аниќланади ва процентда ўлчанади.
Бунда нам грунтдан 3 мм ќалинликда «ип» зувалаланади, зуваланиш давом 
эттирилганда эса, «ип» узила бошлайди.  Пластиклик сони – I
п
,, чўзилиш ва 
пластиклик чегараси кўрсатгичлари айирмасига тенг
I
п
ω
ч
- ω
п.
Пластиклик сонига ќараб грунтлар ќумоќларга (I
п
= 1 ÷ 7), 
ќумлоќларга (I
п
= 7 ÷ 17), гилларга (I
п
> 17 дан) ажратиладилар. 
Бирикувчан грунтлар консистенцияси, таркибидаги сув ћажмига ќараб 
ќаттиќ ћолатдан оќувчан ћолатгача ўзгариши мумкин ва консистенция 
кўрсатгичи деб юритилади.
 I
п
= (ω – ω
п
)/ (ω
ч
- ω
п



44 
бу ерда, ω – грунт табиий намлиги, %; ω
ч
– грунт чўзилиш чегараси % ; ω
п
-
грунт пластиклик чегараси %; 
Грунтлар консистенция кўрсатгичи бўйича ќаттиќ (I
п
< 0), ярим ќаттиќ
(I
п
< 0 … 0,25), ќаттиќ пластик (I
п
< 0,25…0,5), юмшоќ пластик (I
п
< 0,5…0,75), 
оќувчан пластик (I
п
< 0,75…1,00) ва оќувчан (I
п
> 1,00), грунтларга 
ажратиладилар. 
Сув ўтказувчанлик, бу грунтнинг юќори ќатламларидан пастки 
ќатламларига сув ўтказиш ќобилиятидир. Йирик ва ўрта заррачали ќум жуда 
яхши сув ўтказувчанликка эга гил эса аксинча, сувни ёмон ўтказади. 
 Ёпишќоќлик, бу грунтнинг маълум намликда ва таркибида бўлганда 
предметларга ёпишиш ќобилиятидир. Ёпишќоќлик грунтга ёпишган 
предметни ажратиш учун сарфланадиган кучланиш ќиймати билан ўлчанади 
ва грунт таркибига ќараб 0,02 …0,5 МПа оралиќда бўлади. 
Грунтнинг ишќаланиш коэффициенти - грунтнинг пўлатга 
ишќаланиш коэффициенти грунтнинг турига ва унинг ћолатига, ишчи органи 
юзасининг ћолатига боѓлиќ бўлиб, 0,25…0,5 га тенг; грунтнинг грунтга 
ишќаланиш коэффициенти эса 0,5…1,0 га тенг. 
Юмшалувчанлик коэффициенти, бу грунтнинг юмшатилиш ва уни ишлаш 
жараёнида ћажмининг ортиши ќобилиятидир. Юмшалувчанлик сон 
кўрсатгичи сифатида юмшалиш коэффициенти олинган. Юмшалиш 
коэффициенти ћамиша бирдан катта, иккидан кичик сон бўлади.
K
юм
 = V
юм 
/V
т 
бу ерда, V
юм
- юмшатилган грунт ћажми, м
3
; V
т
табий зичликдаги грунт 
ћажми, м
3
.
Юмшалиш коэффициенти грунт турига, намлигига, ишчи жићози шакли ва 
ўлчамларига боѓлиќ бўлади ћамда грунтни ќазиш энергия сарфига, машина 
ваќти, мећнат сарфлари миќдорларига таъсирини ўтказади. Грунт юмшалиши 
натижасида бирламчи ћажми кўпаяди, зичлиги ва мустаћкамлиги камаяди. 
Юмшатилган грунт ваќт ўтиши билан ўз массаси ва атмосфера 
таъсиридан зичланади. Грунтни ќазиб олиш жараёнида юмшатилиши 


45 
бошланѓич, зичлангандан кейин ќолган юмшатилганлик эса ќолдиќ 
юмшатилиш кўрсатгичи деб аталади. Бошланѓич ва ќолдиќ юмшатилиш 
кўрсатгичлари миќдорлари раќамларда ёки процентларда ифодаланиши 
мумкин (10.4.2-жадвал). 
10.4.2-жадвал

Download 3.39 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   98




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling