2-боб. Ер ишлари технологияси ва механизациялаш § 10. Грунтларнинг ќурилиш ћоссалари


Download 3.39 Mb.
Pdf ko'rish
bet42/98
Sana18.11.2023
Hajmi3.39 Mb.
#1784689
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   98
Bog'liq
2.боб 10-26пр

Бульдозер кўндаланг - моки усули билан ћаракат ќилганда ћам 
траншеяни тўлдириш мумкин, фаќат кетинга юришда грунт олинмайди ва 
фойдали иш бажарилмайди. Шундай ќилиб, траншея кўмишда иќтисодий кам 
харажат ва юќори унумдорликни таъминлайдиган ишлаш схемаси танланади. 
17.5. Бульдозер иш унумдорлини ћисоблаш ва ошириш йўллари 
Сув хўжалиги ва мелиорация ќурилиши ишлаб чиќаришида, 
бульдозерлар асосий, универсал механизация воситаси ћисобланиб, улар 
ёрдамида катта ћажмлардаги, ќатлам-ќатлам ќилиб, нисбатан ќисќа 
масофаларга ташиб амалга ошириладиган ер ишлари бажарилади.
Бульдозернинг соатдаги иш унумдорлиги ќуйидаги ифода бўйича топилади:
П = q ∙ п ∙К
й
∙К
i
 ∙К
1
ю
∙К
в
м
3
/соат 


121 
бу ерда q – отвал олдидаги суриб бориладиган грунт ћажми, бульдозер 
отвали геометрик ўлчамларига боѓлиќ (2.62-расм)
 q=f∙b
о 
∙K
т
=H
о

∙b
о 
∙sinβ∙Κ
т
 / 2∙tgφ , м
3
 
бу ерда ƒ=0,5H
о

/ tgφ – отвал олдидаги грунт кўндаланг кесими юзи, м
2
(17.5.1,г-расм). в
о
- отвал эни, м ; H
о
- отвал баландлиги, м; β- ќамраб олиш 
бурчаги, град; φ- грунт табиий ќиялик бурчаги (30…40
0
); Κ
т
отвал олдининг 
грунт билан тўлдирилиш коэффициенти (≈0,6…0,8). 
– маълум ташиш масофаси учун бир соатдаги ишчи цикллар сони; 
К
й
 – грунтнинг отвал ёнларидан йўќотилиш коэффициенти (ташиш 
масофасига боѓлиќ) ; 
К
i
– ишлаш жойи ќиялигининг бульдозер иш унумдорлигига 
таъсирини ћисобга олувчи коэффициент; 
К
1
ю
– грутни юмшалган ћолатдан табиий зичлик ћолатига келтириш 
коэффициенти; 
К
в
 – бульдозернинг смена ичида ваќдан фойдаланиш коэффициенти . 
Бульдозерлар билан ер текислаш ишларини бажаришда иш унумдорлиги 
ќуйидаги ифодадан топилади: 
П 
т
 =  3600 L(b
о
 sin

 - 0,5)/ M ( L|V + t
ќ
 ) К
в
 , м
2
/соат 
 

Бу ерда L – текисланаётган участка узунлиги, м; b – отвал эни; 0,5 м – ёнма-
ён ўтишларнинг бир-бири устига тушиб ёпилиш коэффициенти; V – 
ћаракатланиш тезлиги; t
ќ
– ќайрилиб олишлар учун кетган ваќт,сек; М – бир 
издан ўтишлар сони. 


122 
17.5.1-расм.Бульдозер иш унумдорлигининг ћисоб схемаси 
а-бурилмайдиган отвалли,б-универсаль буриладиган отвалли, г-отвал олдидаги 
грунт ћажмини ћисоблаш схемаси
Бульдозернинг юќори иш унумдорлигини таъминлаш учун ишчи 
циклининг давомийлигини ќисќартиришга ва суриладиган грунт ћажмини 
кўпайтиришга интилиш керак. Бунинг учун ер ишларини бажариш 
технологик схемасини тўѓри танлаш ва ќурилиш участкасини иш бажариш 
учун тўѓри тайёрлашни талаб ќилинади. 
Ишлаганда иш ваќтида бекор туриб ќолишни, бульдозернинг салт 
юришларига кетадиган ваќтини ќисќартириш, ќурувчилар турар жойини иш 
жойига яќинлаштириш, машиналарга ўз ваќтида техника хизмати 
кўрсатишни ћамда бевосита машинанинг иш жойида ёнилѓи билан 
таъминлашни ташкил ќилиш лозим. 
Бульдозернинг иш унумдорлигини оширишга, ер ишларининг 
сифатини яхшилашга, 
отвални 
ћамда 
иш 
технологиясини 
такомиллаштиришга ќаратилган ќатор рационализаторлик таклифларини 
жорий ќилиш билан эришилади. 
Грунтни ќиялик (10% ва ундан катта) дан пастга 75 м ва ундан ошиќ 
масофага транспортировка ќилишда открилкалардан фойдаланиш анча 
самара беради. Открилкалар отвалда ќўзѓалмас ва шарнирли ќилиб 
ўрнатилиши мумкин. Улар отвалнинг ён деворларига маћкамланган 


123 
иккита металл шчитдан иборат бўлиб, отвалдан бир оз юќорироќ ќилиб 
ўрнатилади; бy эса бульдозер отвалидан тўкилган грунтларни йиѓишга имкон 
беради. Грунтни бундай суриш усулида трактор двигатели ортиќча 
юкланмайди. Открилканинг пастки ќирраси билан грунт юзаси ўртасида 
тирќиш бўлиб, у орќали сурилаётган грунт тўкилади, лекин бу исроф оддий 
отвал билан ишлагандагина нисбатан анча кам бўладиТажриба шуни 
кўрсатадики, открилкаларни отвалга шарнирли ќилиб ўрнатиш ќўзѓалмас 
ќилиб ўрнатишга нисбатан маќсадга мувофиќдир. Иш шароитига кўра 
открилкалар шарнирли ќилиб уч хил ћолатда ўрнатилиши мумкин. 
Ер ишларида грунтни суришда бульдозернинг иш унумдорлигини 
ошириш учун кўп механизаторлар хокандоз шаклидаги отвалдан 
фойдаланадилар. Отвалнинг бундай шакли ќирќилган грунтни 
машинанинг бўйлама ўќи бўйлаб суришга мажбур ќилади, натижада отвал 
торецидан грунтнинг тўкилишига чек ќўйилади (17.5.2,б-расм); ћар 
ќандай йўлда ћам отвал грунт билан тўлгунча грунтнинг исроф бўлиши 
бутунлай бўлмайди.
17.5.2-расм. Бульдозернинг иши унумдорлигини ошириш 
а-оддий отвалли, б- хокандозга ўхшаш отвалли 
 
Отвал габаритларига сиѓмайдиган ортиќча грунт ћисобига у тўлиб-
тошиб кетсагина, грунт исроф бўлади. 


124 

Download 3.39 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   98




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling