2 chet tillarini o’qitish jarayoni

3.LEKSIK YONDASHUVNING USLUBIY OQIBATLARI
Shuning uchun lug'at lingvistik materialni tanlash tamoyillariga, maktabda chet tilini o'qitish va o'rganish shartlariga muvofiq diqqat bilan tanlanishi kerak. Lug'atni tanlashning ilmiy tamoyillari ishlab chiqilgan. Tanlangan so'zlar quyidagilar bo'lishi kerak:
- tez-tez tilida ishlatiladigan (so'zning chastota statistik ma'lumotlar orqali matematik aniqlanishi mumkin);
- osonlik bilan birlashtirilgan (yaxshi xona, yaxshi qiz, yaxshi ob-havo) ;
- uslub nuqtai nazaridan cheksiz (og'zaki, yozma) ;
- o'quv rejalari mavzulariga kiritilgan;
- so'z qurish nuqtai nazaridan qimmatli (foydalanish, ishlatilgan, foydali, foydasiz, foydali, foydalanuvchi, foydalanish).
Birinchi tamoyil, so'z chastotasi, so'z tanlashga sof lingvistik yondashuvning namunasidir. Bu eng yaxshi mezon deb da'vo qilinadi, chunki u butunlay ob'ektivdir. Bu romanlar, insho, pays, she'rlar, gazetalar, darsliklar va jurnallardan iborat vakillik bosma materiallarida paydo bo'ladigan so'zlar sonini hisoblash orqali olinadi. Zamonaviy tendentsiya bu printsipni ishlab chiqiladigan til faoliyatiga qarab qo'llashdir. O'qish ko'nikmalarini rivojlantirish uchun o'quvchilarga" o'qish lug'ati " kerak (M. G'arb), shuning uchun turli xil bosma matnlar so'z chastotasi nuqtai nazaridan tahlil qilinadi. Nutq ko'nikmalarini rivojlantirish uchun o'quvchilar "so'z boyligi" ga muhtoj. Bunday holda tahlil qilish uchun material og'zaki til qayd etilgan. Unda so'zlarning paydo bo'lishi hisobga olinadi va nutqda tez-tez ishlatiladiganlar tanlanadi. Boshqa tamoyillar didaktik ahamiyatga ega, ular o'qitish maqsadlariga xizmat qiladi. Tanlangan so'zlar quyidagi sinflar ostida guruhlangan bo'lishi mumkin (M. G'arb):
1. Biz bilan gaplashadigan so'zlar yoki tilning shaklini (tuzilishini) tashkil etuvchi (tarkibiy) so'zlarni hosil qiladi.
2. Biz gapiradigan so'zlar yoki kontent so'zlari.
Amaliy ehtiyojlar uchun lug'atni o'qitishda tarkibiy so'zlar ham, tarkibiy so'zlar ham katta ahamiyatga ega. Shuning uchun ular lug'at minimaliga kiritilgan. H. Duglas Broun o'zining "til o'rganish va o'qitish tamoyillari" kitobida o'qitish tamoyillariga oid ko'plab psixologik va ilmiy ma'lumotlarni taqdim etadi. Biz shunchaki lug'at uchun mos birini tanlashga harakat qilamiz. Lug'atni o'rgatishning birinchi printsipi-tushunish va ishlab chiqarishning mavjudligi. Bolalar tilida aksariyat kuzatuv va tadqiqot dalillari tushunishning ishlab chiqarishdan umumiy ustunligiga ishora qiladi: bolalar aslida ishlab chiqarganidan ko'ra "ko'proq" tushunishadi. Masalan; misol uchun, bola unga ko'milgan qarindoshi bilan bir jumla tushunish mumkin (masalan, "sandbox ekan to'p qizil") lekin bir ishlab chiqarish imkoniyatiga ega bo'lish emas. V. R. Miller bizga fonologik rivojlanishdagi ushbu hodisaning yaxshi namunasini berdi: "yaqinda uch yoshli bola menga uning ismi Litha ekanligini aytdi. Men Litha javob?'*Yo'q, Litha.''Oh, Liza.''Ha, Litha.""Bola aniq ingliz s va th o'rtasidagi kontrastini idrok, u kontrastini o'zi ishlab chiqarish mumkin emas, hatto."O'qitishda tushunish qobiliyatini va ishlab chiqarish qobiliyatini rivojlantirish juda muhimdir. Biroq, ishlab chiqarish kompetentsiyasi va tushunish kompetentsiyasi o'rtasida farq qilish kerak. Til nazariyasi ikki turdagi vakolatlarni ajratishning ba'zi bir hisobini o'z ichiga olishi kerak. Aslida, lingvistik kompetentsiya, shubhasiz, bir nechta rejim yoki darajalarga ega, kamida to'rttagacha, chunki gapirish, tinglash, o'qish, yozish-bularning barchasi alohida ishlash usullari. H. Duglas Braunga ko'ra lug'atni o'rgatishning ikkinchi printsipi tizimlilik va o'zgaruvchanlikdir. Bolalar tili bo'yicha hozirgi tadqiqotlarning yaxshi taxminlaridan biri bu sotib olish jarayonining tizimliligi. Pivot grammatikasidan uch va to'rt so'zli so'zlarga va deyarli noaniq uzunlikdagi to'liq jumlalarga qadar bolalar tilning fonologik, tarkibiy, leksik va semantik tizimini xulosa qilishning ajoyib qobiliyatini namoyish etadilar. Bolalarni egallashning ushbu hodisasini anglagan o'qituvchi yangi lug'atni muntazam ravishda joriy qilishi kerak. Ammo bu barcha tizimlilik o'rtasida o'rganish jarayonida bir xil darajada ajoyib o'zgaruvchanlik mavjud. Tilning ona tilida so'zlashuvchilar "bu siz bo'lishingiz kerak" va "bu siz bo'lishingiz kerak" kabi iboralar orasida bo'shashganidek, o'quvchilar ham ba'zan maqbul me'yorlar parametrlari doirasida o'zgarishni namoyon qiladilar, ba'zan esa yo'q. O'quvchi tilidagi ba'zi o'zgaruvchanlikni Gatbonton (1983) rivojlanishning paydo bo'lgan va tizimli bosqichlarida noto'g'ri til shakllarining "asta-sekin tarqalishi" deb ta'riflagan narsa bilan izohlash mumkin. Birinchidan, noto'g'ri shakllar to'g'ri bilan birga keladi; keyin noto'g'ri o'chiriladi. Kontekst, shuningdek, variatsiya manbai sifatida aniqlandi. Sinflarda vazifa turi o'zgarishga ta'sir qilishi mumkin (Tarone & Parrish 1988). Uchinchi tamoyil-motivatsiyani yaratish. Motivatsiya, ehtimol, deyarli har qanday murakkab vazifaning muvaffaqiyati yoki muvaffaqiyatsizligini tushuntirish uchun eng ko'p ishlatiladigan atama. Har qanday vazifada muvaffaqiyat shunchaki kimdir "g'ayratli" ekanligi bilan bog'liq deb taxmin qilish oson."Ikkinchi tilni o'rganishda o'quvchining to'g'ri motivatsiya bilan muvaffaqiyatli bo'lishini da'vo qilish oson. Bunday da'volar, albatta, noto'g'ri emas, chunki insonni o'rganishda son-sanoqsiz tadqiqotlar va tajribalar shuni ko'rsatdiki, motivatsiya lug'atni o'rganish va o'rganishning kalitidir. To'rtinchi tamoyil-xatolarni davolash. Lug'atni o'rgatish bilan bog'liq asosiy masalalardan biri bu o'qituvchilarning talabalar xatolarini hal qilish uslubidir. Xatolarni davolash nazariyasi uchun Vigil va Oiler modelining eng foydali ma'nosi shundaki, kognitiv teskari aloqa samarali bo'lishi uchun maqbul bo'lishi kerak. Juda ko'p salbiy bilim fikringiz--uzilishlar bir to'g'on, tuzatishlar, va nuqsonlarga ochiq e'tibor--tez-tez muloqot o'z urinishlarini o'chirish uchun o'quvchilarni olib keladi. Boshqa tomondan, juda ko'p ijobiy bilim mulohazalari-o'qituvchi-tinglovchining xatolar tuzatilmasligiga yo'l qo'yishi, tushunish sodir bo'lmaganda tushunishni ko'rsatishi-ma'ruzachi-o'quvchining xatolarini mustahkamlashga xizmat qiladi. O'qituvchining vazifasi ijobiy va salbiy kognitiv teskari aloqa o'rtasidagi optimal keskinlikni aniqlashdir: doimiy muloqotni rag'batlantirish uchun etarlicha yashil chiroqlar bilan ta'minlash, lekin juda muhim xatolar e'tiborga olinmaydigan darajada ko'p emas va bu muhim xatolarga e'tibor qaratish uchun etarlicha qizil chiroqlar bilan ta'minlash, lekin o'quvchi tushkunlikka tushadigan darajada ko'p emas. umuman gapirishga urinish. Beshinchi tamoyil o'qituvchi odatda shug'ullanadigan o'quvchilarning shaxsiy omillarini hisobga olishni o'z ichiga oladi. Shaxsiy omillarga quyidagilar kiradi: affektiv domen - inson xulq-atvorining hissiy tomoni; o'z - o'zini hurmat qilish; inhibisyon-Egoni himoya qilishga urinishlar; xavf olish; tashvish, ekstraversiya, o'z-o'zini hurmat qilish va introversiya. Ushbu beshta tamoyil sotib olishni rivojlantirishni anglatadi va kengaytirilishi mumkin. Devid Nunan so'z boyligiga oid o'qitish tamoyillarining yana bir tavsifini taqdim etadi. U ularga kursning lug'at komponentini rejalashtirishda qiyinchiliklardan qochishni taklif