2. Faktlaringizni yaxshi biling

oʻquvchiga yetkazayotganda iloji boricha qisqa va sodda jumlalar qurishga, murakkab atama va iboralardan kamroq foydalanishga harakat qiling. Albatta siz oʽz ishingizning ustasi ekanligingizni koʻrsatgingiz keladi, lekin bunga odamlarni zeriktirmasdan yo qiynamsdan ham erishsa boʻladi.

2.Faktlaringizni yaxshi biling
Ma’lumotni sodda qilib yetkazish deganda albatta gapirayotgan narsangiz haqida yaxshi bilimga ega boʻlishingiz shartmas degani emas. Taqdimotingiz yoki oʽzingizni tanishtirishingiz qisqa bolsa-da, undan keyin beriladigan savollarga javob bera olmasangiz ham yaxshi taassurot qoldirmagan boʻlasiz. Gapirayotgan narsangiz haqida har tomonlama ma’lumotga ega boʻling va soʻralishi mumkim boʻlgan savollarga oldindan tayyor boʻling. Shu bilan birga kim bilan gaplashayotganingizni yoki kimga taqdimot qilayotganingizni yaxshi biling. Shunda ma’lumotlarni ularga qiziq boʻladigan tarzda yetkazishingiz osonroq boʻladi.
3.Nima uchun aynan siz? Kundalik hayotimizda biz nimalarnidir tanlashimiz, katta yoki kichik boʻlsin qandaydir qarorlar olishimizga to‘gʻri keladi. Bu tanlov va qarorlarni qilayotganimizda esa doim ba’zi sabablar asos boʻladi. Masalan, bozorga chiqqanimizda o‘nlab xil mevala rorasidan aynan bittasini tanlaymiz va u tanlagan mevamiz boshqalardan ma’lum jihati bilan ajralib turishi tanlashimizga sabab boʻladi.Bunga sabab uning koʻrinishi, mazasi yoki narxi boʻlishi mumkin. Agar sotayotgan odam shu mevaning aynan qaysi jihati bizni qiziqtirayotganini bilsa, uni bizga sotishi osonroq boʻladi. Xuddi shunday siz sotayotgan mahsulot yoki xizmatlarning oʽziga xos jihatiga urgʻu berishga harakat qiling. Yoki ishga kirmoqchi boʻlsangiz nimaga boshqa o‘nlab talabgorlarni emas, aynan sizni ishga olishlari kerakligini, boshqalardan nima xislatlaringiz bilan ajralib turishingizni ta’kidlashingiz kerak boʻladi.
Multimediali taqdimot - bugungi kunda axborot taqdim etishning yagona va eng zamonaviy shakli hisoblanadi. Bu matnli ma’lumotlar, rasmlar, slayd-shou, diktor jo‘rligidagi ovoz bilan boyitilgan, videoparcha va animatsiya, uch o‘lchamli grafika tarzidagi dasturiy ta’minot bo‘lishi mumkin. Taqdimotning ma’lumot
94

taqdim etishning boshqa shakllaridan asosiy farqi ularning mazmunan boyitilganligi va interfaolligidir, ya’ni belgilangan shaklda oʻzgarishga moyilligi va foydalanuvchi faoliyatiga munosabatini bildirishidir. Bundan tashqari, taqdimot sizning saytingiz kaliti ham bo‘lishi mumkin. Ya’ni Internetga chiqish imkoniyati mavjud bo‘lgan paytda sichqonchani bir martagina bosish orqali taqdimotni ko‘rib kompaniya saytidan eng yangi ma’lumotni olish mumkin.

Ma’ruza, doklad yoki boshqa chiqishlarda odatda ko‘rgazmali namoyish etish vositasi sifatida plakatlar, qo‘llanma, laboratoriya tajribalaridan foydalaniladi. Bu maqsadda diaproektorlar, kodoskoplar, grafik tasvirlarni ekranda namoyish etuvchi slaydlardan foydalaniladi. Kompyuter va multimediali proyektorning paydo bo‘lishi ma`ruzachi nutqini ovoz, video va animatsiya jo‘rligida sifatli tashkil etishning barcha zaruriy jihatlarini oʻzida mujassam qilgan ko‘rgazmali materiallarni taqdimot sifatida tayyorlash va namoyish etishga imkon berdi.
So‘nggi o‘n yillik dunyoda kompyuter revolyutsiyasi davri bo‘ldi. Kompyuterlar asosli ravishda hayotimizga kirib keldi. Insoniyat faoliyatining aksariyat jabhalarini kompyutersiz tasavvur qilish qiyin. Faoliyatning eng tez oʻzgaruvchan dinamik turi bo‘lgan biznes ham ushbu jarayondan chetda qolmadi. Bu holatda kompyuter bilan muloqotni osonlashtirish, uning e’tibornni tortish, qiziqtirish uchun ma’lumotingizni boshqalarga qanday qilib eng qulay va samarali tarzda yetkazish mumkinligi to‘g’risida savol tug’iladi.
Ma`lumki, inson ma’lumotning ko‘p qismini ko‘rish (-80%) va eshitish (-15%) organlari orqali qabul qiladi.



Taqdimotni tuzish jarayoni
quyidagi harakatlardan iborat:

1.Taqdimotni umumiy bezash usulini tanlash;
2.Slaydlarning mazmuniy o‘lchamlarini tanlash;
3.Yangi slaydni va uning tarkibiy qismlarini qo‘shish;
95

4.Slayd hajmiy o‘lchamlarini tanlash;

5.Slaydlarga bezashda zarur bo‘lgan oʻzgarishlar kiritish;
6.Slaydlarni ko‘rsatishda tovushli animatsiya jihatlarini yaratish. Taqdmotni tayyorlash jarayonida Microsoft PowerPoint da ko‘rsatilayotgan ma’lumotlar taqdim etilayotgan ishning mazmuni va mohiyatini, natijalari va xulosalarini, takliflarini aks ettirishi lozim. Taqdimot quyidagi tavsiflarga ega

bo‘lishi kerak:
A) slaydlar soni (7 – 10 ta);
V) slaydlarning mazmuniy o‘lchamlari;

19. 
    birinchi slayd ishning mavzusi, obyekti, bajaruvchi to‘g’risida to‘liq ma’lumot
    

berishi zarur;
D) oxirgi slayd ma’lumotlar manbalari tavsifiga bag’ishlangan bo‘lishi kerak;



ImidjTashqitushunchasiqiyofa reyting,yokiimidjobroʻ,(inglizchamashhurlik,image) joziba,–siymo,maftunkorlik, e’tibor, nufuz va boshqa^timsol,tushunchalar^{qiyofa,tasvir,}bilan^obrazhamohangdir^{ma’nolarini}. ^anglatadiImidjtashqi^. koʻrinish, kiyinish madaniyati, urf-odatlar, faoliyat va sa’y- harakatlar, inson axloqi va oʽzini tutishida, xarakterida, doʻstlari va oʽzaro munosabatlarida namoyon boʻladi.

Imidjning quyidagi turlari farqlanadi:

Korporativ
Individual
Talab etiluvchi
Xarizmatik
Yopiq
Faoliyat jabhasidagi




Har bir inson bir necha imidjga ega
boʻladi:

96

Kasbiy

Ijtimoiy
Oiladagi
shaxsiy


Rahbar imidji uchun zarur boʻlgan xususiyatlar quyidagilardan iboratdir:
1.Ishchanlik qobiliyati;
2.Oʻzini koʻrsatishga moyillik va qo‘rqmaslik;
3.Konflikt vaziyatlarni yechimga olib kela olish;
4.Hamma bilan hamkorlik oʻrnata olish;
5.Aloqaga kirishuvchanlik, ya’ni keng ma’noda muomala qila olish qobiliyati;
6. Boshqalarga nisbatan mehrli, ochiq, samimiy, to‘gʻri, teng, mulozamatli muomala qila olish;

7. 
   Birovlarni ishontira olish, oʽzining ortidan ergashtira olish, oʽzgalarga ta’sir oʻtkaza olish;
   

8.Turli sharoitlarga tez moslasha olish, odamlarga va sharoitlarga nisbatan moslashuvchanlik;

9.Optimizm, o‘z maqsadlarining to‘gʻriligiga komil ishonch.
Yuqorida tilga olingan asosiy vazifalar qatorida biznesmen imidjini yaratish
ham bugungi kunning dolzarb vazifasi sifatida kun tartibiga qoʻyilmoqda. Imidj o‘zi nima? Imidj soʽzining ingliz tilidan o‘zbek tiliga tarjimasi "koʻrinish”, "qiyofa”, "siymo”, "timsol” ma’nolarini anglatadi. Imidj bu nafaqat koʻrinish, balki nutq, muomala orqali namoyon boʻladigan tarbiyaviy jihatlarni ham o‘z ichiga qamrab oladi. Tashqi qiyofa orqali insonlarning qiziqishlarini orttirgan holda, o‘zini namoyon qila olish, o‘ziga ogʻdira olish va e’tiborni qarata olish biznesmen faoliyatida muhim sanaladi.
Jamoat oldiga chiqayotgan hamma notiqlar asosiy qoidani eslarida saqlashlari lozim: qisqa gapirishlari va asosiy ma’nosini ochib berishlari kerak. Birinchi o‘rinda ma’ruzachi jamoat oldiga chiqib soʻzlashidan asosiy maqsad
97

nimaligini aniqlab olish kerak, chunki jamoat ma’ruzachini emas, ma’ruzani tinglashga kelgan bo`ladi. Agar hamkoringiz ma’ruzachi bo‘lsa, uni tanishtirib, so‘ng o‘rningizga o`trishingiz va soʻzlarini oxirigacha tinglashingiz lozim. Shundan so‘ng o‘rningizdan turib, uni qo‘lidan tutib, yaxshi ma’ruzasi va ketgan vaqti uchun tashakkur bildiring.

Oxirgi paytlarda firmaning vujudga kelishi, nafaqat ichki, balki tashqi savdoda ham uning tan olinishi – taqdimot namoyish marosimi orqali voqe bo‘lmoqda. Uning ijobiy tarzda o‘tkazilishi sheriklar bilan bo‘lgan keyingi muzokaralarda muvaffaqiyat keltiradi. Ochilish marosimi haqidagi xabar matbuotda yoritiladi; ochilish marosimining e’loni; yo‘riqnomada tashkilotning mahsuloti va rusumlari bilan tanishuv, mutaxassislarning chiqishi, maxsus texnika vositasida filmlarni namoyish qilish; banket; sizning savdo-sotiq bo‘yicha ishonchli sheriklaringiz; boshlanish vaqti – 17.00 da; manzil kirish – taklifnoma asosida; ma’lumot uchun telefon raqamlari:
Taqdimot yaxshi chiqishi uchun mutaxassislarni jalb qilmoq darkor. Avvalambor, taqdimotning joyi va vaqti belgilanadi. Undan so‘ng ssenariy ishlab chiqiladi. Taqdimotning vaqti odatda 1,5 2 soatdan oshmaydi. Uni tushlikdan so‘ng, soat 15 larda o‘tkazgan yaxshi (17.00-19.00). Odatda taqdimotni tashkilotning tashqi savdo xizmatining boshqaruvchilaridan biri ochadi. Aynan u tashkilotning barcha rahbarlarini tanishtirib chiqadi. So‘ng esa film (10-15 daqiqa) ko‘rsatiladi va tashkilotning faoliyati haqida, uning eksport qilish imkoniyatlari to‘g’risida ma’lumot beriladi (30 daqiqadan oshmasligi lozim). Qolgan vaqt esa savollarga javob berish uchun ajratiladi. Taqdimot o‘tayotgan joy turli xil reklama to‘ldirilgan plakatlar, stendlar bilan bezatiladi. Taqdimot qatnashchilariga firmadan esdalik sifatida suvenirlar taqdim etiladi. Reklama sovg’alari sifatida odatda unchalik qimmat bo‘lmagan narsalar: yon daftarchalar, taqvimlar, avtoruchkalar, kuldonlar, zajigalkalar, ko‘krak nishonlari, futbolka, bosh kiyim va h.k. hadya qilinadi. Bu narsalarga firmaning nomi, ba’zida esa uning manzili va faoliyatining xususiyati yoziladi.
98

Taqdimotda tovarlarning namoyishi reklamaning eng ishonchlisi hisoblanadi. Ayniqsa, bu mashina, jihozlarning namoyishi bo`lsa, xaridorni mahsulotning sifatli ekanligiga ishonch hosil qila oladi. Hamkorlik faoliyatiga potensial mijozlarni jalb qilmoq juda zarur. Bu masalan, moslamalarni sinab ko‘rishda, kiyimlarni kiyib ko‘rishda, materiallarning mustahkam ekanligini ekspertiza orqali sinab ko‘rishda qatnashish va h.k. bo‘lishi mumkin. Mijoz tovar bilan shaxsan tanishib, qo‘l bilan ushlab ko‘rish imkoniga ega bo‘lsa, unda onglanmagan tarzda firmaga nisbatan ishonchi orta boradi. Po‘stinning yumshoqligini, matoni chidamli ekanligini yoki kompyuterdagi tekst redaktori bilan ishlashning qulayligini his qilishi orqali paydo bo‘lgan taassurotni mustahkamlovchi hissiy belgilalar hamma joyda oʻzini namoyon qiladi.

SAMARALI TAQDIMOT UCHUN MASLAHATLAR
Taqdimot tinglovchilar ehtiyojlariga murojaat uchun moslashtiriladi. Til (stili) tushuntirilmagan jargon va akronimlarsiz bo`ladi.

Til (stil/uslub) mavzuga mos aniq, yorqin va o`ziga xos bo`ladi.
Notiq alliteratsiya, parallel frazalash, proyeksiya yoki boshqa ritorik uslubdan foydalanadi.
Oqim, xabar va davomiyliylikni yaxshilash uchun suhbat mashq qilinishi kerak.
MUHOKAMA UCHUN SAVOLLAR VA JAVOBLAR
Notiq savollarni e’tibor bilan eshitadi.
Notiq ehtiyoji bo`lganda savollarning aniqlashtirilishini so`raydi. Notiiq so`ralgan savollarga javob beradi.
Notiq qisqa javob beradi.
Notiq savollarga aniq javoblar beradi.