2-fakultet «iqtisodiyot» kafedrasi kurs ishi mavzu: talab va taklif tahlili

5. TALAB VA TAKLIF TAHLILI ASOSIDA
Talab (yaʼni tovarlar va xizmatlarga talab) — xaridor, isteʼmolchining bozorda muayyan tovarlarni, neʼmatlarni sotib olish istagi; bozorga chiqqan va pul imkoniyatlari bilan taʼminlangan ehtiyojlari. Ehtiyoj pul va narx vositasida talabga aylanadi. Rasman olganda talab isteʼmol kattaligi miqdoridir.Tovarlar dunyosidagi xilma-xillikka mos ravishda talab hosil boʻladi. Masalan, oziq-ovqat tovarlari, sanoat mollari, maishiy va ijtimoiy xizmatlarga boʻlgan talablar tovarlarga talab tuzilmasini tashkil etadi.Mazmuni va harakati jihatidan haqiqiy, oʻsayotgan, barqaror qondirilgan, qondirilishi kechiktirilgan, qondirilmagan, meʼyordagi va boshqa talablarga boʻlinadi.
Har bir isteʼmolchining, yaʼni alohida shaxs, oila, korxona, firmaning biror tovar toʻplamiga yoki tovarlarga bildirilgan talablari yakka talab deyiladi. Muayyan tovarga yoki tovarlar toʻplamiga barcha xaridorlar bildirgan talab yigʻindisi bozor talabi, barcha bozorlarda barcha tovarlarga jamiyat miqiyosida bildirilgan ijtimoiy talab yalpi talab deyiladi.
Talab miqdorining oʻzgarishiga bir qancha omillar taʼsir qiladi. Ularning orasida eng muximi narx omilidir. Tovar narxining pasayishi sotib olinadigan tovar miqdorining oʻsishi va aksincha, narxning oʻsishi xarid miqdorining kamayishiga olib keladi.
TALAB NIMA ?
Umuman olganda, "talab" so'zi "tez so'rash" degan ma'noni anglatadi. Ya'ni, talabning kontseptsiyasi iqtisodiyotda juda aniq va bir-biridan farq qiladi, demakdir. Iqtisodiy nuqtai nazardan, bir narsani talab qilish, yaxshi yoki xizmatni sotib olishga tayyor, qodir va tayyor bo'lishni anglatadi. Ushbu talablarning har birini o'z navbatida ko'rib chiqamiz:
- sotib olishni xohlaysizmi: sotib olishni xohlaysizmi, uni xarid qilishni xohlaydigan narsani yoqtirish degani va bu odatda talab tushunchasiga duch kelganda, odamlar qanday fikrda bo'lishini anglatadi. Shunga qaramasdan, agar narsalarni istash yaxshi bo'lsa-da, sotib olish istagi iqtisodiy talabning yagona talabi emas.
- xarid qilish imkoniyatiga ega: Agar mahsulot sotib olishni istasangiz, tranzaktsiyalarni amalga oshirish uchun vositalar mavjud bo'lmasa, u ko'p narsalarni anglatmaydi. Shuning uchun, sotib olish qobiliyati talabning yana bir muhim omilidir. Iqtisodchilar naqd, chegirma, kredit karta, do'stlardan qarz olgan pullar yoki cho'chqachilik bankidan olinadigan pullar va boshqalar bilan to'lay oladigan elementni qanday qilib to'lashi mumkinligini ko'rsatmaydi.