2. Huquqiy davlat tushunchasi va uning asosiy belgilari. Huquqiy davlat

2. Huquqiy davlat tushunchasi va uning asosiy belgilari.
Huquqiy davlat - bu jamiyatdagi barcha millat va tabaqalarning insonparvarlik, adolatli qoidalariga asoslangan, fuqarolarning huquq va erkinliklarini ta`minlaydigan, byurokratiya va mahalliychilikka qarshi kurashadigan xalq hokimiyatining shaklidir.
Huquqiy davlatning shakllanishi va amalga oshirilishi - fuqarolarning huquq va erkinliklari to`la ta`minlanishi, davlat va fuqarolarning bir-biri oldida javobgarligi, qonunlar ustunligi tan olinishi, davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar qonunlarga asosan ish ko`rishi bilan belgilanadi.
H
uquqiy davlat g`oyasi dastlab qadimgi quldorlik davlatlarida Rimda va Yunonistonda antik davr olimlari Platon va Aristotel tomonidan ifoda etilgan.
Platon huquqiy davlat g`oyasi sifatida barcha davlat fuqarolari qonunlarga amal qilishliklarini ko`rsatadi.
Aristotel esa bu haqda mamlakatda davlat qonunining kuchi bo`lmasa, uning obro`si bo`lmaydi, deb ko`rsatadi.
Sharqning buyuk faylasuf olimi A.N.Farobiy Shunday deydi: «Chinakam qonun o`rnatuvchi yangi qonun qabul qilayotganda uning mamlakatdagi barcha tabaqalar va avlodlarga, barcha viloyatlarning aholisiga baxt-saodat keltirishini hisobga oladi».
Buyuk jahongir Amir Temur o`z tuzuklarida davlatni idora qilishda o`n ikki qoidaga asoslanganligini ko`rsatadi. Bu qoidalardan to`rtinchisida: — «davlat ishlarini saltanat qonun — qoidalariga asoslangan xolda boshqardim. To`ra va tuzukka tayanib saltanatda o`z martaba va maqomimni mustahkam saqlab turdim. Amirlar, vazirlar, sipoh, raiyat har biri o`z lavozimi va martabasidan mamnun xolda xizmatimda bo`lib, undan ortig’iga da`vogarlik qila olmadim, deb ko`rsatgan edi. Bunda biz Temur davlatining faqat harbiy diktaturaga emas, balki qonunlar asosida huquqiy qoidalarga ham amal qilganligini ko`ramiz.
Huquqiy davlat nazariyasining asoschisi, nemis faylasuf olimi I.Kantdir (1724—1804). U davlatning hokimiyatlar taqsimlanishi asosida boshqaruvining respublika shaklini huquqiy davlat bo`lishligini ko`rsatadi. Bu haqda Shunday deb yozadi: «Respublikanizm - ijroiya hokimiyatini qonun chiqaruvchi hokimiyatdan ajratishning davlat prinsipidir. „Davlat - bu huquqiy qonunlarga boʻysundirilgan juda koʻp odamlarning birlashuvidir“. Huquqiy davlat gʻoyasining mohiyati ijtimoiy va siyosiy hayotda huquqning ustun boʻlishidadir.
Huquqiy davlat — huquqning hukmronligi, qonunning ustuvorligi, barchaning qonun va mustaqil sud oldida tengligi taʼminlanadigan, inson huquqlari va erkinliklari kafolatlanadigan, hokimiyat vakolatlarining boʻlinish prinsipi asosida tashkil etilgan demokratik davlat.
Huquqiy davlat belgilari:

1. 
   Huquqning hukmronligi;
   
2. 
   Konstitutsiya va qonunlarning ustunligi;
   
3. 
   Inson huquqlari va erkinliklari himoya qilish;
   
4. 
   Davlat va fuqaroning oʻzaro mas`uliyati;
   
5. 
   Hokimiyat vakolatlarining boʻlinishi;
   
6. 
   Sudning mustaqilligi;
   
7. 
   Huquqni muhofaza qilish organlarining samarali ishlashi;
   
8. 
   Huquqiy madaniyatning yuqori ekanligi;
   
9. 
   Demokratiyaning rivojlanishi va takomillashuvi.
   

huquqiy davlatning elementlari:

1. 
   qonun ustuvorligi;
   
2. 
   qonun oldida hammaning tengligi;
   
3. 
   hamma o`z ish faoliyatini qonun doirasida bajarishi;
   

hokimiyat organlarining bo`linishi tamoyiliga amal qiladi.