2. Kakra o’simlik botanik tavsifi Mingdevona o’simliklarini zaharli o’simlik botanic tavsifi oqquray

Botanik ma'lumotlar. Tungi soyalar oilasi (Solanaceae). Huni shaklidagi yoki quvur shaklidagi huni shaklidagi gullar va ochiladigan qopqoqli ko'za shaklidagi quti shaklida mevalar bo'lgan o'simliklar.
Eng keng tarqalgan va o'rganilgan.
Qora tovuqli (Hyoscyamus niger L.). Yopishqoq pastga o'ralgan ikki yillik o'simlik. Poyasi balandligi 100 sm gacha, shoxlangan; pastki barglari cho'zinchoq-tuxumsimon, tishli-pinnatifid, poyasi-sessil, yarim ampleks, cho'zinchoq-nayzasimon, tishli-bo'laksimon, novdasimon - cho'zinchoq, cho'zinchoq yoki lansetsimon; shoxlarning uchida to'plangan gullar, huni shaklida, uzunligi 3-4 sm gacha, iflos sarg'ish, tomirlar tarmog'i bilan, ichi binafsha-binafsha rang; urug'lari mayda to'rli, jigarrang-kulrang.
Juda keng tarqalgan o'simlik. U uy-joy yaqinida, axlat joylarida, sabzavot bog'larida, tashlandiq dalalarda o'sadi.
Chexiya henbane (N. bohemicus FW Schmidt). Poyasi oddiy; bazal barglar yo'q; poya barglari tuxumsimon. Qolganlari oq henbane o'xshaydi.
U ekinlarda, yo'llar bo'yida, cho'l erlarda, uy-joy yaqinida begona o't kabi o'sadi.
Kichkina tovuq (H, pusillus L.). Bir yillik oʻsimlik. Poyasi 6-35 sm balandlikda, yopishqoq, tuklar bilan qoplangan, eng tubidan gulli; poya barglari uzunligi 7 sm gacha, taxminan, petiolate, lansetsimondan chiziqsimon-nayzasimon, bezli-tukli, butun yoki pinnatifid; gullari sariq, quvurli-bargli, o'simtasimon, tuklar bilan qoplangan; urug'lari jigarrang-kulrang, hujayrali ajinlar.
SSSRning Yevropa qismining janubi-sharqida, Kavkazda, Gʻarbiy Sibirda, Oʻrta Osiyoda (keng tarqalgan) tarqalgan. Choʻllarda, tekisliklarda, shoʻr botqoqlarda, togʻ yon bagʻirlarida oʻsadi.
Henbane oq (H. albus L.). Ikki yillik o'simlik.
Poyasi 5-40 sm balandlikda, o'tli, zich tuklar; barglari mayda, petiolatsimon, poyasi keng tuxumsimon, asosi kesilgan, sayoz qirrali; gullari naysimon-lokulyar, och sariq; meva - qavariq qopqoqli quti; urug'lari buyraksimon, oq-kulrang.
SSSRning Yevropa qismining janubiy yarmida tarqalgan. Dalalarda, yoʻl chetlarida oʻsadi.
Boshqa turlardan: toʻr oʻsimligi (Hyoscyamus reticulatus L.) Kavkazda keng tarqalgan; kenbane turkman (N. turkomanicus Pojark.) - Oʻrta Osiyoda.
Zaharli moddalar va ularning ta'siri. Oq henbane alkaloidlarni o'z ichiga oladi giossiamin, skopolamin, atropin; boshqa moddalardan - glyukozid giossipikrin C ₂₇ H ₅₂ O ₁₄ . Skopolamin markaziy asab tizimining qo'zg'aluvchanligini pasaytiradi, u to'xtaguncha behushlik holatini, nafas olish depressiyasini keltirib chiqaradi; periferik atropin sifatida ishlaydi. Jami alkaloidlar miqdori: barglarda 0,045-0,08% ildizida 0,16%, kurtaklar uchida 0,07-0,1%. Oʻsimlik urugʻida alkaloidlar koʻp (0,06-0,1%) (A. I. Bankovskiy, N. P. Anufrieva, 1950).
Tovuqning boshqa turlari ham alkaloiddir.
toksikologik ahamiyati. Kuchli alkaloidlarning tarkibiga qaramasdan, henbane kamdan-kam hollarda tabiiy zaharlanishning sababi hisoblanadi.

Belena qora.
hayvonlar. Hayvonlar odatda yoqimsiz hid va ta'm tufayli bu o'simlikni iste'mol qilishdan qochishadi. Eksperimental oziqlantirish paytida, och qolganda, ot henbane yashil barglaridan butunlay voz kechdi (I. A. Gusynin). Kamroq ehtiyotkor, aftidan, qoramol. Sigirlar va buzoqlarning zaharlanishi holatlari Ivanovo viloyatida (M. M. Yunitskaya), cho'chqalar - Sverdlovsk viloyatida kuzatilgan. Oxirgi holatda, zaharlanishlar o'tlarda ko'p miqdorda henbane bo'lgan yaylovda sodir bo'lgan; tahlil qilish uchun yigʻilgan oʻtlarda va oʻlgan hayvonlarning ichki aʼzolarida sifat jihatidan bir xil alkaloidlar topilgan (A. M. Bochenkova va A. P. Yablonskaya). Zaharlanishning haqiqiy xavfi somon, skrining, tegirmon chiqindilari bilan aralashtirilgan tovuq urug'lari bo'lishi mumkin, ammo bu holda ham zaharlanishning namoyon bo'lishi uchun ko'p miqdorda urug'lar kerak bo'ladi. chunki ularning katta qismi chaynalmagan holda hayvonlarning ovqat hazm qilish kanali orqali o'zgarishsiz o'tadi. Bir tajribada, zaharlanish belgilarini keltirib chiqaradigan ovqat hazm qilish sharbatlari ta'siriga ko'proq mos keladigan 300 g yarim pishgan urug'lar ot uchun halokatli emas edi. Tovuqlarda urug'lik zaharlanishining belgilari mavjud.
klinik rasm. Qovoq bilan zaharlanishda miya hodisalari va yurak faoliyatining kuchayishi birinchi o'ringa chiqadi. Birinchisi kuchli hayajonli hujumlar, hatto hayvonlarning zo'ravonligi, tez-tez kuchli nafas olish, konvulsiv holatlar shaklida namoyon bo'ladi. Zaharlanishning doimiy belgisi sifatida o'quvchilarning kuchli kengayishi, keng ochilgan ko'zlarning yorqinligi mavjud; qoramollarda, bundan tashqari, timpanit kuzatiladi. Yuqorida qayd etilgan buzoqlarning zaharlanishi holatida kasallik yangi tovuq go'shtini iste'mol qilgandan keyin 2 soat o'tgach paydo bo'ldi. Bemorlarda hayajon qayd etilgan; konvulsiv, intervalgacha nafas olish, ko'z qorachig'ining kuchli kengayishi, loyqa ko'rish, muvofiqlashtirilmagan yurish. Kasallik 7-8 kun davom etdi va tiklanish bilan yakunlandi. Cho'chqalarda zaharlanish qo'zg'alish va konvulsiya belgilari bilan ham davom etdi.
Tashxis va terapiya belladonna bilan zaharlanish bilan bir xil.
FOLIA HYOSCYAMI NIGRI
Yovvoyi va oʻstiriladigan ikki yillik oʻt oʻsimligining yoz faslida toʻplangan va quritilgan bazal va poya barglari – Hyoscyamus niger L., fam. tungi soya - Solanaceae.
Tashqi belgilar. Butun xom ashyo. Butun yoki qisman maydalangan barglar cho'zinchoq - tuxumsimon, tuxumsimon yoki ellipssimon, pinnate bo'lakli yoki butun, notekis tishli qirrali. Ikki tomondan qalin, uzun, yumshoq tuklar bilan qoplangan uzun petiole bilan bazal barglar; poyasi - poyasi yo'q, kamroq tukli, tuklar asosan tomirlar va barg plastinkasining chetida joylashgan. Barglarning uzunligi 5-20 sm, kengligi 3-10 sm.O'rta venasi oq rangli, tekis, poydevorga qarab juda kengayadi.
Barglarning rangi kulrang-yashil. Hidi zaif, o'ziga xos, namlik bilan kuchayadi. Ta'm aniqlanmagan.
maydalangan xom ashyo. 7 mm diametrli teshiklari bo'lgan elakdan o'tadigan turli shakllardagi barglarning bo'laklari. Rangi kulrang-yashil. Hidi zaif, o'ziga xos, namlik bilan kuchayadi. Ta'm aniqlanmagan.
Mikroskop. Bargni sirtdan tekshirganda, epidermis hujayralari ustki tomonda bir oz burmali devorlari bilan, pastki tomonida esa ko'proq egilganlari bilan ko'rinadi. Stomatalar bargning har ikki tomonida ko'p bo'lib, 3 (kamdan-kam hollarda 4) parotid hujayralari bilan o'ralgan bo'lib, ulardan biri odatda boshqalardan kichikroq (anizositoz tip). Tuklar ko'p, ikki xil - oddiy va kapitativ. Oddiy tuklar yupqa devorli, ba'zilari 2-3 hujayrali, mayda, boshqalari ko'p hujayrali, juda katta. Uzun ko'p hujayrali sopi va 4-8 hujayrali (ba'zan 1-2 hujayrali) bezli boshli kapitat tuklari. Bargning mezofilida kaltsiy oksalatining yagona prizmatik kristallari mavjud; ko'pincha xochsimon agregatlar yoki to'mtoq druzenlar ko'rinishidagi kristallar mavjud. Katta tomirlarda kristalli qum bilan to'ldirilgan cho'zilgan - oval hujayralar mavjud.
Raqamli ko'rsatkichlar. Butun xom ashyo. Giossiamin bo'yicha alkaloidlarning miqdori 0,05% dan kam emas; namlik 14% dan oshmasligi kerak; umumiy kul 20% dan ko'p bo'lmagan; 10% xlorid kislota eritmasida erimaydigan kul, 10% dan ko'p bo'lmagan; sarg'ish, jigarrang, qoraygan barglar 3% dan ko'p bo'lmagan; o'simlikning boshqa qismlari (poyalari, gullari, mevalari) 5% dan ko'p bo'lmagan; diametri 3 mm, 8% dan ko'p bo'lmagan teshiklari bo'lgan elakdan o'tadigan maydalangan zarralar; organik aralashmalar 1% dan ko'p bo'lmagan; mineral aralashmalar 1% dan oshmaydi.
maydalangan xom ashyo. Giossiamin bo'yicha alkaloidlarning miqdori 0,05% dan kam emas; namlik 14% dan oshmasligi kerak; umumiy kul 20% dan ko'p bo'lmagan; 10% xlorid kislota eritmasida erimaydigan kul, 10% dan ko'p bo'lmagan; sarg'aygan, jigarrang va qoraygan barglar bo'laklari - 3% dan ko'p bo'lmagan; o'simlikning boshqa qismlari (gullar, mevalar, poya bo'laklari) 5% dan ko'p bo'lmagan; diametri 7 mm, 8% dan ko'p bo'lmagan teshiklari bo'lgan elakdan o'tmaydigan zarralar; 0,5 mm, 10% dan ko'p bo'lmagan teshiklari bo'lgan elakdan o'tadigan zarralar; organik aralashmalar 1% dan ko'p bo'lmagan; mineral aralashmalar 1% dan oshmaydi.
Eslatma. Alkaloidlar miqdori 0,05% dan ortiq bo'lsa, barglarning dozalash shakllarini tayyorlash uchun henbane mos ravishda kamroq miqdorda olinadi.
Miqdoriy aniqlash uchun "Folia Belladonnae" maqolasiga qarang.
Paket. Butun xomashyo 50 kg dan ortiq boʻlmagan toʻr, maydalangan – gazlama xalta yoki zigʻir – jut – kenaf, 25 kg dan koʻp boʻlmagan toʻrlarda qadoqlanadi.
Saqlash. B ro'yxati.
Yaroqlilik muddati 3 yil.
Xolinolitik (antispazmodik) vosita.