2-laboratoriya. Informatika fanlarini o‘qitishda modulli texnologiyalar Tayanch so’z va iboralar

2-laboratoriya. Informatika fanlarini o‘qitishda modulli texnologiyalar
Tayanch so’z va iboralar: - modulli talim, modulli oqitish tamoyillari, kognitiv.
Modulli oqitish XX asrning 60-yillarida paydo boldi va ingliz tilli mamlakatlarda tez tarqaldi. Modulli oqitish nazariyasida modul tushunchasi qandaydir bir tizimining aniq funksional vazifasini bajaradigan (yukini kotaradigan) mustaqil biror bir qismini bildiradi. Modul deganda, malum oquv predmeti boyicha aniq maqsadni kozda tutib, obektlarning muhim jihatlarini mantiqan tugal va mukammal holda yorituvchi oquv materialining didaktik birligini tushunamiz.
Modulli talim – bu bilimlarni nazorat qilish bilan hamohanglashgan, qandaydir mantiqiy yaxlitlik va tugallanganlikka ega oquv axborotidagi mantiqiy belgilangan qism. Talimiy modul – unga tegishli metodik materiallar bilan birgalikdagi oquv kursining mazmunli qismi. Oquv moduli – har bir oquv topshiriqlarini bajarish vaqti, nazorat va hisobga olish usullari, oquv materiallari (paragraf, mavzu, bolim, fan, integrallashgan kurs)ni organish boyicha korsatmalar. Koproq oddiy va oziga xos tarzda oquv moduli uni organishning koproq oqilona shakl va metodlari bilan birgalikda odatiy okuv dasturlari mavzu(bolim)larini aks ettiradi.
Oqitishning modul tizimi haqida rasmiy ravishda birinchi marta, 1972 yil, YuNESKOning Tokiodagi Butunjahon Konferensiyasida soz yuritilgan edi. Modulli oqitish texnologiyasi funksional tizimlar, fikrlashning neyrofiziologiyasi, pedagogika va psixologiyalarping umumiy nazariyasidan kelib chiqadi. Bu sohalardagi izlanishlarga kora, toqimasi modulli tashkil topgan inson miyasi, axborotni kvant korinishda (boshqacha aytganda, malum hissalar korinishida) eng yaxshi jihatdan qabul qiladi.
Modulli oqitish tamoyillari.
1) modullilik – oqitish mazmunidan alohida elementlarini bolib olish;
2) dinamiklik – bilimning xarakatchanligi (amaliyligiga) va tezkorligiga erishish;
3) moslashuvchanlik – talim mazmunini va unga erishish yollarini talim oluvchining individual ehtiyojiga qarab moslashtirish;
4) metodik maslahatning xar tomonlamaligi – talim oluvchining bilish faoliyatida va pedagogik faoliyatda professionallikni taminlash;
5) tenglik – talim oluvchi va pedagog ortasida ishchan xamkorlikni taminlash;
6) xatoliklarga tayanish tamoyili. Bu tamoyil oqitish jarayonida doimiy ravishda xatoliklarni izlash uchun vaziyatlar yaratilishiga, oquvchilarning ruhiy faoliyati funksional tizimi tarkibida oldindan payqash tuzilmasini shakllantirishga qaratilgan didaktik materiallar va vositalarni ishlab chiqishga yonaltirilgan boladi.
7) oquv vaqtini tejash tamoyili. Bu tamoyil oquvchilarda individual va mustaqil ishlash uchun oquv vaqtining zahirasini yaratishga yonaltirilgan boladi;
8) uzviylik tamoyili. Bu tamoyil oquv maqsadlariga erishish imkoniyatini taminlash uchun oquv rejasi va dasturlarni ishlab chiqishda tizimli yondashishin anglatadi. Bunda fanlarning maqsadlariga kora, oquv rejadagi soatlar mosligi taminlanadi.
9) faoliyatlilik tamoyili: bu tamoyil, modullar mutaxassisning faoliyat mazmuniga muvofiq shakllanishini anglatadi; .
10) tizimli kvantlash tamoyili. Bu tamoyil axborotni siqib berish nazariyasi, pedagogik bilimlar konsepsiyasi, didaktik birliklarni yiriklash nazariyalarining talablariga asoslanadi.
11) motivatsiya (qiziqishni uygotish) tamoyili. Bu tamoyilning mo­hiyati, oquvchining oquv-bilim olish faoliyatini ragbatlantirishdan iborat boladi. Bu asosiy qoidadir.
12.) modullik tamoyili. Bu tamoyil oqitishni individuallash-tirishning asosi bolib xizmat qiladi.
13) muammolilik tamoyili. Bu tamoyil muammoli vaziyatlar va mashgulotlarni amaliy yonaltirilganligi tufayli, oquv materialining ozlashtirilish samaradorligini oshishiga imkon beradi.
14) kognitiv vizuallik (koz bilan kuzatiladigan) tamoyil. Bu tamoyil psixologik-pedagogik qonuniyatlardan kelib chiqadi, ularga kora oqitishdagi korgazmalar, nafaqat surat vazifasini, shu bilan birga kognitiv vazifani bajargan taqdirdagina ozlashtirish unumdorligini oshiradi.
Modulli oqitish dasturida bolishi kerak;
1.1. Xarakatlarning rejasi
2.2. Axborotlar bloki
3.3. Oqitish natijalariga erishish boyicha metodik tavsiyanomalar
4.4. Nazorat ishlari
Har bir modul boyicha quyidagi materiallar tayyorlanadi:
1.1. Oqish davrini toliq qamrab olgan modulli dastur
2.2. Har bir modul boyicha nazariy materiallar (maruza)
3.3. Oquv-uslubiy tarqatma materiallar
4.4. Har bir modul boyicha individual topshiriqlarindividual topshiriqlar
5.5. Oquv-ilmiy adabiyotlar royxati
6.6. Har bir modul boyicha mustaqil ishlar uchun topshiriqlar
7.7. Har bir modul boyicha nazorat topshiriqlari
Fan boyicha faoliyat yondashuvi asosidagi modulli oqitish texnologiyasida modul ozida quyidagilarni mujassamlashtiradi: oquv fanining fundamental tushunchalari - muayyan hodisa, yoki qonun yoki bolim, yoki yirik bir mavzu, yoki ozaro bogliq tushunchalar guruhi oquv fanining bir yoki bir necha fundamental tushunchalarini organishga (ozlashtirishga) qaratilgan. Odatda modul soatli maruzaviy mashgulotlar va shu bilan bogliq bolgan amaliy (seminar), laboratoriya mashgulotlaridan iborat boladi. Fanning tushuntiruv apparatini qatiy tizimli (kop qirrali) tahlili asosida, eng samarali modul tuziladi. Bu esa fundamental iboralar guruhini ajratish, materialni mantiqan va kompakt guruhlash imkoniyatini beradi. Modul - mustaqil tarkibiy birlik bolgani uchun, bazi hollarda, alohida oquvchilarga fanni tolaligicha emas, balki faqatgina bir qator modullarni tinglash imkoniyatini beradi. Bu esa iqtidorli oquvchilarning individual va mustaqil ishlarini optimal rejalash imkoniyatini tugdiradi. Modulli oqitishda, oquv dasturlarini tola, qisqartirilgan va chuqurlashtirilgan tabaqalash orqali, oqitishni tabaqalashtirish imkoniyati mavjud boladi, yani oqitishni individuallashtirish mumkin boladi.