2-laboratoriya ishi mavzu: Deshifrator va shifrator sxemasini tuzish va tadqiq qilish Ishning maqsadi

Uslubiy ko’rsatmalar

Dishifrator (3-8) (3 ta kirish 8 ta chiqishli ) ni qurishni ko’rib chiqamiz.

Oddiy elementlar asosida dishifratorni qurish quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi.
1.Dishifratorning chinlik jadvali tuziladi. Bunda x₁, x₂, x₃ kirish o’zgaruvchilarining qiymatlari y₁ - y₈ esa, ularga chiqishlarda mos keluvchi qiymatlar (2-jadval)
2- jadval. Deshifratorning chinlik jadvali.

	X1	X2	X3	Y1	Y2	Y3	Y4	Y5	Y6	Y7	Y8
1	0	0	0	1	0	0	0	0	0	0	0
2	0	0	1	0	1	0	0	0	0	0	0
3	0	1	0	0	0	1	0	0	0	0	0
4	0	1	1	0	0	0	1	0	0	0	0
5	1	0	0	0	0	0	0	1	0	0	0
6	1	0	1	0	0	0	0	0	1	0	0
7	1	1	0	0	0	0	0	0	0	1	0
8	1	1	1	0	0	0	0	0	0	0	1

2. Chinlik jadvaliga ko’ra chiqish qiymatlari uchun tenglamalar tuzamiz:

Y₁=X₁*X₂*X₃; Y₅=X₁*X₂*X₃;



Y₂=X₁*X₂*X₃; Y₆=X₁*X₂*X₃;
(3)

Y₃=X₁*X₂*X₃ ; Y₇=X₁*X₂*X₃.

Y₄=X₁*X₂*X₃;

Olingan tenglamalar bo’yicha qurilmaning sxemasini tuzamiz. (3-rasm). Shifratorning sxemasini qurish ham xuddi shu tarzda amalga oshiriladi.

Kaskadli dishifratorni qurish prinsiplari: Ko’p sonli chiqishlarga ega bo’lgan dishifratorni bir necha chiqishli dishifratorlar kombinatsiyasi ko’rinishida qurish mumkin. 4ta kirishli va 16ta chiqishli dishifratorni dishifrator asosida qurishga misol ko’rib chiqamiz.
X₁, X_2, X₃, X₄ kirish o’zgaruvchilarini har qaysisida ikkitadan o’zgaruvchi bo’lgan guruhlarga ajratamiz: X₄, X₃ va X₁, X₂ 3 rasm ko’rsatilgani kabi har bir juft o’zgaruvchilarni chiziqli dishifratorlarning kirish o’zgaruvchilari sifatida ishlatamiz.

3-rasm

4-rasm
4ta kirishli va 16ta chiqishli kaskadli dishifratorning sxemasi
Chiziqli dishifratorlar chiqish o’zgaruvchilarining qiymatlari quyidagi mantiqiy ifodalar bilan aniqlanadi:



Y^’’₀=X₈*X₄ ; Y₀^”=X₂*X₁;

Y₁^’=X₈*X₄ ; Y₁^”=X₂*X₁;

Y₂^’=X₈*X₄ ; Y₂^”=X₂*X₁;
Y₃^’=X₈*X₄ ; Y₃^”=X₂*X₁.
Bunday dishifratorlar dishifratorning birinchi bosqich funksiyalarini bajaradi. To’g’ri burchakli dishifratorning chiqish o’zgaruvchilari Y₀,Y₁,…,Y₁₅ larni quyidagi mantiqiy ifoda orqali aniqlash mumkin.Bunda argumentlar sifatida Y₀^’,…Y₃^’ va Y₀^”...,Y₃^” ya’ni chiziqli dishifratorning chiqish o’zgaruvchilari ishlatiladi.

Y₀=X₈*X₄*X₂*X₁=Y₀^’*Y₀^”;

Y₁= X₈*X₄*X₂*X₁=Y₀^’*Y₁^”;

Y₂= X₈*X₄*X₂*X₁=Y₀^’*Y₂^”;
Y₃= X₈*X₄*X₂*X₁=Y₃^’*Y₃^”;
…………………………….
Ushbu mantiqiy amallar matrissali dishifrator deb ataluvchi alohida iikkinchi bosqich dishifratorida bajariladi va u ikki kirishli elementlardan tashkil topgan bo’ladi. 5-rasmda matrissali dishifratorning shartli belgisi ko’rsatilgan bo’lib, unda o’nli raqamlar bilan belgilangan ikki guruh kirishlar dastlabki bosqich 2ta dishifratorning chiqishlariga ulanadi.
.
5-rasm.Matrisali deshifratorning
shartli belgilanishi.

Ikkilik sanoq tizimidagi raqamlarni o‘nlik sanoq tizimidagi kodga o‘zgartiruvchi kombinatsion mantiqiy qurilma – deshifrator YOKI dekoder deb ataladi. (masalan kirishda 1001kod berilganda 9 uzatma (privod) aktiv holatga o‘tadi. Deshifratorning boshqa uzatmalarda signal nolga teng bo‘lishi kerak.

Sanoatda chiqarilgan deshifratorlar sig‘imi bo‘yicha(2,3,4 bitli), kanallar soni bo‘yicha (bir YOKI ikki) , hamda kirish kodi formati bo‘yicha (ikkilik va ikkilik-o‘nlik) turlariga bo‘linadi. Ko‘pgina deshifratorlarni multipleksor sifatida qo‘llash mumkin. Buning uchun deshifratorda deshifratsiyaga ruxsat berilgan kirish bo‘lishi kerak.Bu ma’lumotlarni demultipleksorlashga xizmat qiladi.
Agar deshifratorning n adres kirishlari uning m chiqishlari soni bilan m=2ⁿ munosabat bilan bog‘langan bo‘lsa, bunday deshifrator to‘liq deb ataladi. Agar m<2ⁿ bo‘lsa, deshifrator to‘liq emas deb ataladi.
Bu LABORATORIYA ISHIda K155ID1mikrosxemasi asosida deshifrator ishlash prinsipi va xarakteristikalari o‘rganiladi.
K155ID1-mikrosxema raqamli razzaryadli indikatorlarni boshqarish uchun xizmat qiluvchi deshifratorlar o‘nlik raqamlarni vizual ko‘rish uchun yorug‘lik (svetotablo) tablosida qo‘llaniladi.
Unda A0- A3 kirishda to‘rt razryadli kod (aktiv darajasi – mantiqiy «0») va chiqishning past sath aktiv kuchlanishda o‘nta chiqishning birida signal beradi.Bu signal soni deshifratorning o‘nlik raqamga ekvivalentiga teng bo‘ladi.
Ikkilik-o‘nlik kirish kodning o‘zgarishi quyidagi 11.1.jadvalda ko‘rsatilgan.
Jadval 11.1.

Kirish				chiqish (aktiv darajasi-mantiqiy «0»)
3	2	1	0
0	0	0	0	0
0	0	0	0	1
0	0	1	0	2
0	0	1	1	3
0	1	0	0	4
0	1	0	1	5
0	1	1	0	6
0	1	1	1	7
1	0	0	0	8
1	0	0	1	9

a) b)
1-rasm.K155 ID1deshifrator shartli belgilanishi (a) va uning sokolyovkasi (b)
DESHIFRATOR
2.1. Ishning maqsadi:
Boshqarish indikatori o‘nlik deshifratorni ishlash prinsipi va mantiqiy sxemasini o‘rganish.

2.2. Uslubiy ko‘rsatmalar

1. Deshifratorning holatlar jadvalini tuzing.
2-rasmda deshifrator mantiqini bajaruvchi sxema keltirilgan.

7-rasm. K155 ID1deshifrator ishini tekshirish sxemasi.

Uslubiy ko‘rsatmalar

1. 2-rasmda berilgan K155 ID1 deshifrator ishini tekshirish sxemasini yig‘ing.

2. Deshifrator kirishlariga turli konbinatsiyalarni bering, natijalarini 11.2.jadvalga qayd qiling va deshifratorning holatlar jadvalini tuzing.
Jadval 11.2.

Kirish				chiqish (aktiv darajasi-mantiqiy «0»)
3	2	1	0
0	0	0	0
.....	......	......	.......
……	……	……	…..

3. 2.jadval natijalari bilan 1.jadvalni solishtiring.




Hisobot tarkibi
1. Laboratoriya ishining nomi va uni bajarishdan maqsad.
2. Prinsipial sxemalari.
3. Har bir bajarilgan ish va natijalar (jadval, grafik va boshqalar).
4. Xulosa.
Nazorat savollari
1. Deshifratorni asosiy qo‘llanish sohasi.
2. Qanday deshifrator to‘liq shifrator deyiladi?
3. Qanday deshifrator to‘liq emas shifrator deyiladi?
4. Deshifratordan yana nima sifatida qo‘llash mumkin?