2-laboratoriya ishi mavzu: Ochiq sistemaning barqaror sitatsionar holatining entropiyasini Teorell modelida aniqlash. Ishning maqsadi

Ochiq sistemaning gidrodinamik modeli (Teorell modeli) 
Ochiq sistemaning barqaror stasionar holatini gidrodinamik modelda namoyish 
etsa bo’ladi. Modela uchta idishdan tashkil topgan bo’lib, ular o’zaro naychalarR1 
vaR2 orqali ulangan (1-rasm). Model ishlashining zaruriy sharti bu H1 vaH2 
idishlar "manba" va "mansab" sifatida tashqi muhitni, H-idish, unga ulangan 
naychalar bilan birgalikda, ochiq sistemani ifodalaydi. Idish H-dagi stasionar holat, 
H1 va H
2
idishlardagi bosimlar farqi va naychalar parametrlari bilan 
belgilanadigan, suyuqlik oqim tezliklariga bog’liq holda kelib chiqadi. 
Suyuqlik oqim tezliklari idishlar H1, H2-dagi satxlar farqiga to’g’ri proporsional 
bo’lib,R1 naychadagi oqim tezligi V1 = R1 (h1-h), (I) R2 naychadagisi esa V2=k2 
(h-h2) teng bo’ladi, bu yerdagi k1 va k2 – o’tkazuvchanlik birliklarida ifodalangan 
koeffisientlar bo’lib, qarshilikka teskari proporsionaldirlar. 
1- rasm. Ochiq sistema gidrodinamik modelining Chizmasi.
Sistema 
orqali 
suyuqlikning 
uzluksiz 
oqishi 
va 
uning 
naychalar 
devorigaishqalanishi qaytmas jarayonlar bo’lgani uchun sistemada entropiya 
uzluksiz oshib boradi. Entropiyaning barpo etilish tezligi esa suyuqlik oqimlari 
tezliklari bilan o’sha oqimlarga sabab bo’luvchi kuchlar ko’paytmasiga tengdir. 
Naycha R1 -da yuzaga keladigan entropiyauchun yozamiz: 
T ds = V1(h1-h) ,dt (2) 
Naycha R2 -uchun esa Tds = V2(h-h2) . dt 

---

bu yerdagi T- mutlaq harorat, ds - "entropiya o’sish tezligi, V1 va V2 – oqimdt 
tezliklari, (h1-h) va (h-h2) esa idishlardagi suyuqlik sathlariaro farqlardir. 
Formula (2) dagi o’ng va so’l ifodalar vaqt birligida ajralib chiqgan 
energiyaquvvatini ifodalaydi, ya'ni so’l tomondagisi issiqlik energiyasini, o’ng 
tomondagisi esa mexanik energiyani ifodalaydi. 
Demak, mazkur formulalar naychalar R1, R2 da mexanik energiyaning qanday 
qismi ishqalanish jarayoni tufayli ekvivalent miqdorda issiqlik energiyasiga 
aylanishini ko’rsatadi. 
Shunday qilib, butun sistemada entropiyaning oshish tezligi teng bo’ladi: