2-laboratoriya ishi mavzu: Ochiq sistemaning barqaror sitatsionar holatining entropiyasini Teorell modelida aniqlash. Ishning maqsadi

T ds = T ds + T ds = V1(h1-h) +V2(h-h2) dtdt dt 
Formula (3) ga formula (I) va V1, V2 qiymatlari qo’yilsa quyidagi tenglik 
hosil bo’ladi: 
T ds = k1(h1-h)2 +k2(h-h2)2(4) dt 
Formula (4) dagi Tds ni TS orqali ifodalab, TS-ning h ga bog’liqlik 
grafiginichizish mumknn. Formula (4) ning o’ng tomondagi ifodalar kvadratli
bo’lgani uchun TS-h-bog’liqligi grafikda parabola shaklida namoyon bo’ladi. 
Ma'lumki, parabola shoxlarining yo’nalishi formuladagi o’ng tomon ifodalarining 
ishorasiga bog’liq. Agarda k1 va k2 musbat ishoraga ega bo’lsa, parabola shoxlari 
tepaga yo’naladi. Bunday hol entropiya o’sishi tezligining minimal miqdori bilan 
xarakterlanadigan barqaror stasionar holatga mos keladi. 
Agarda naychalardagi oqim tezliklari o’zgartirilsa, II-idishdagi suyuqlik balandligi 
ham o’zgaradi, ya'ni sistema yangi stasionar holatga o’tadi. H-idishdagi stasionar 
holat birdaniga tiklanmasdan, dastlab, ma'lum bir maksimal yoki minimal 
balandliklar orqali o’tib, so’ngra oldingi holatga yaqin keladigan ma'lum bir 
balandlikda turg’unlashish orqali tiklanadi. 
Bayon etilganlarni yakunlab aytish mumkinki, barqaror stasionar holatda 
Hidishdagi suyuqlik sathining har qanday siljishi, albatta uning dastlabi qolatga 
qaytishi bilan tamomlanib, sistema entropiyasining minimal o’sishi bilan 
xarakterlanadi. 
Barqaror stasionar holatdagi ochiq sistema entropiyasining o’zgarishi ochiq 

---

sistemaning gidrodinamik 
Ish uchun zarur vositalar: ochiq sistemaning gidrodinamik modeli, pH metr 
(Suyuqlikning muhit ko’rsatgichlarini aniqlash uchun). 
Gidrodinamik modeliga vodoprovod sistemasiga ulanib, unga suv yuboriladi. 
H1, H va H2 idishlardagi suv sathlari turg’unlashgach, ularning balandliklari h1, h, 
h2 o’lchab olinadi. So’ngra vodoprovod jo’mragi kattaroq ochilib, idishlardagi suv 
sathlarining yangi kattaliklari o’lchab olinadi. Shu hildagi ishlar H1 idishdagi suv 
sathining kamaytirilish holatlari uchun ham bajariladi va ularga mos h1, h, h2 
kattaliklari o’lchab olinib jadvalga ko’chiriladi. O’lchash ishlari tamomlangach 
H1- idishdagi suv sathlarining har bir holatiga bog’liq ravishda R1 va R2 
naychalarda yuzaga keladigan suyuqlik oqim tezliklari hisoblab topiladi, ya'ni R1 
uchun V1=k1Δh1 , R2 uchun V2=k2Δh2 , R2 uchun V2=k2Δh2 , bu yerdagi k1= π 
r4 t, π -3,14, 8ηl r-naychalar radiusi, l- naychalar uzunligi, η-yopishqoqlik, t-vaqt, 
Δh1=h1-h, Δh=h-h 2. Hisoblab topilgan oqim tezliklaridan foydalanib, ochiq 
sistemadagi stasionar holatni saqlab turish uchun vujudga keltiradigan enropiya 
tezligi hisoblab topiladi, ya'ni