2-Маъруза: Кибержиноятлар, киберқонунлар ва киберэтика Кибержиноятчилик нима?

Киберэтика нима?

• Киберэтика бу – компьютерлар билан боғлиқ фалсафий соҳа бўлиб, фойдаланувчиларнинг хатти-ҳаракатлари, компьютерлар нимага дастурлаштирилганли

ги ва
инсонларга жамиятга
умуман
ва қандай
таъсир кўрсатишини ўрганади.

Мисоллар

• Интернетда бошқа одамлар тўғрисидаги шахсий маълумотларни (масалан, онлайн ҳолатлар ёки GPS орқали жорий жойлашувни) узатиш жоизми?
• Фойдаланувчиларни сохта маълумотлардан ҳимоя қилиш керакми?
• Рақамли маълумотларга ким эгалик қилади (мусиқа, филмлар, китоблар, веб-саҳифалар ва бошқалар) ва уларга нисбатан фойдаланувчилар қандай ҳуқуқларга эга;
• Онлайн қимор ва порнография тармоқда қандай даражада бўлиши керак?
• Интернетдан фойдаланиш ҳар бир киши учун мумкин бўлиши керакми?

Интеллектуал мулк ҳуқуқлари

• Интернет тармоғининг доимий равишда ўсиб

бориши ва турли
маълумотларни сиқиш технологияларининг (масалан, mp3) пайдо бўлиши “peer-ro-peer” файл алмашинувига катта йўл очди. Бу технология дастлаб фойдаланувчилар Napster каби дастурларга пайдо бўлган бўлса, эндиликда BitTorrent каби маълумотларни узатиш протоколларида фойдаланиладиган файлларни бир-бирига аноним узатиш имкониятини беради. Узатилган мусиқаларнинг аксарияти муаллифлик ҳуқуқи билан ҳимояланган бўлсада, бу усул бошқаларга тарқатишни ноқонуний ҳолга келтирган.
•
Ҳозирги кунда аксарият электрон кўринишдаги медиа файллар
(мусиқа, аудио ва кинолар) интелектуал мулк ҳуқуқларига риоя қилмасдан оммага тарқалмоқда. Масалан, аксарият катта маблағ сарфланган киноларнинг ператиский версияси чиқиши натижасида, ўз сарф харажатини қоплай олмаслик ҳолатлари кузатилмоқда.

• Бу ҳолатни дастурий таъминотлар учун ҳам кўриш мумкин. Масалан, аксарият дастурлар лицензияга эга ҳисоблансада, турли усуллар ёрдамида уларнинг “crack” қилинган версиялари амалда кенг қўлланилади. Масалар, лицензияга эга бўлмаган Windows 10 ОТ, антивирус дастурий воситалари, офис дастурий воситалари ва ҳак.