2-mavzu : sug‘urta munosabatlarida qo’llaniladigan ibora va tushunchalar reja

Tarif stavkasi - sug’urta riskini baxosi; sug’urta summasiga nisbatan foizlarda 
hisoblanadigan brutto-stavka. Tarif stavkasi (brutto-stavka) ikki qismdan iborat: 
netto-stavka va netto-stavkaga yuklama. Netto-stavka sug’urta kompaniyasining 
sug’urta fondidan qiladigan xarajatlarini ifodalaydi. Netto-stavkaga yuklama 
sug’urta kompaniyasining ish yuritish xarajatlarini, komissiya haqini va boshqa 
xarajatlarini o’z ichiga oladi. Shaxsiy sug’urta buyicha tarif stavkasi mol-mulk 
sug’urtasining tarif stavkasidan keskin farq qiladi. Hayot sug’urtasidagi tarif 
stavkasi hayotiylik jadvali va daromad normasiga muvofiq hisoblab chiqiladi. 
Ehtimollar nazariyasi - tasodifiy hodisalarning ehtimolligi bo’yicha o’zaro 
aloqada bo’lgan boshqa hodisalarning ehtimolligini aniqlash bilan bog’liq 
matematika fani. Ehtimollar nazariyasi asosida tasodifiy hodisalarning ruy berish 
ehtimolligi katta yoki kichik ekanligi aniqlanadi. Ehtimollar nazariyasi aktuar hisob-
kitoblarni amalga oshirishda muhim vosita hisoblanadi. 
Qayta sug’urtalash - sug’urtalashga riskni qabul qilish bilan bog’liq 
iqtisodiy munosabatlar tizimi (risklarni birlamchi joylashtirish); sug’urtalovchi 
muvozanatlashgan sug’urta portfelini yaratish va sug’urta operatsiyalarini 
moliyaviy barqarorligini ta’minlash maqsadida qabul qilib olingan riskni bir qismini 
o’zaro kelishilgan holda boshqa sug’urtalovchiga berishi (riskni ikkilamchi 
joylashtirish). Qayta sug’urtalash operatsiyalarini sug’urta kompaniyalar bilan bir 
qatorda asosan, ixtisoslashgan qayta sug’urtalash kompaniyalari amalga oshiradi. 
Qayta sug’urtalash aktiv (riskni berish) va passiv (riskni qabul qilib olish) 
ko’rinishda bo’ladi. Bundan tashqari, qayta sug’urtalash proportsional va 
noproportsional bo’ladi. Proportsional qayta sug’urtalashda, qayta 
sug’urtalovchining berilgan risk bo’yicha ulushi tsedentning o’z javobgarligiga 
qoladigan qismi aniq bo’lgandan so’ng aniqlanadi. Noproportsional qayta 
sug’urtalashda riskni berish tegishli limit doirasida amalga oshiriladi. Bu holda qayta 
sug’urtalovchi tsedentdan sug’urta mukofotining bir qismini oladi (proportsional 
qayta sug’urtalashdagidek sug’urta summasiga muvofiq keladigan sug’urta 
mukofotini emas).