2-mavzu. 1-mashg’ulot. Asfaltbeton tayyorlash uchun materiallar va ularga bo‘lgan talablar

Faollashtirilgan mineral kukunlar. Tegirmonda tayyorlash jarayonida ularga MG-70/130, MG-
130/2000, BND-90/130, BND 130/200 markali 1%-2,5% gacha bulgan yukori molekulali organik 
kislotalar bilan faollashtirilgan bitum aralashtiriladi. Bitum bilan faollashtiruvchi moddaning nisbati 1:1 
olinadi. Bunday usul bilan mineral kukun tayyorlanganda xosil bulayotgan mineral kukun bitum bilan 
yaxshi aralashadi, xamda mineral kukunni bir erdan ikkinchi erga olib borish va koplarga joylash vaktida 
changib ketish xolatidan xamda ochik erda saklanganda namlanib toshga aylanib kolishdan saklaydi. 
Asfaltobetonning asosiy xossalaridan biri bu mexanik xususiyatlari bulib (sikilish, chuzilish, egilish, 
siljish, ishkalanish), materialning uzok muddatga chidamligini, deformatsiyalanish xususiyatining
xajmini inobatga olish kerak.
Asfaltobetonning suvga chidamliligi: uzok vakt davomida asfaltobeton koplamalarning namlanishi-
ularning boglanishini susaytiradi, mineral zarralarining uvalanib ketishiga, koplamaning mustaxkamligini 
kamaytirishga va koplamaning emirilishiga olib keladi. 
Sovukka chidamlilik : kish davrida asfaltobeton govaklarida suv muzga aylanib, uning xajmi 8-9% ga 
kengayadi, natijasida bosim 20MPa ga oshadi. Kuz va baxor davrida asfaltobeton koplamada tez-tez 
muzlash va erish natijasida asfaltbetonning emirilishiga olib keladi. Tog jinslaridan granit, dolomit 
sovukka chidamli bulganligi uchun asfaltobeton korishmasiga ishlatish maksadga muvofik.
Ishkalanish mustaxkamligi. Avtomobil xarakati natijasida asfaltobeton koplamada ishkalanish kuchi 
ta’sirida eyilish sodir buladi. Eyilish asosan tuldiruvchi elementlarning ishkalanishi, ya’ni kum va chakik 
toshlarning kuchib ketishi bilan xarak terlanadi. Koplamaning zichligi kancha yukori bulsa,uning 
ishkalanish mustaxkamligi shuncha yukori buladi. Asfaltobeton koplamalar yuzasining (gadir-budir 
)notekisrok bulishi avtomobilar xarakatini engillashtiradi, sirganishga yul kuymaydi, ularning 
tormozlanishi osonlashadi va xavfsizlik xolati oshadi, xamda ishkalanish koeffitsientiga boglik buladi. 
Ishkalash (koeffitsientiga) 0,4 dan kam bulsa, xalokat sodir bulish xavfi oshadi, 0,4-0,5 dan yukori bulsa, 
xavfsizlik xarakati ta’minlanadi. Ishkalanish koeffitsentini oshirish uchun govakli asfaltobeton ishlatiladi.