2-mavzu. Aholi statistikasi

5. Aholi sonining istiqbolini aniqlash
Makroiqtisodiyotning kelajagini oldindan rejalashtirstsh eng avvalo aholining kelgusida ko’payishi — istiqbolini aniqlashdan boshlanadi. Chunki reja ko’rsatkichlarining.asosiy qismi jamiyat eqgiyojini, xususan aholi eqgiyojini qondirishga buysundirilishi lozim. Aholining istiqbolda ko’payishini belgilash:

• 
  kelgusida shakllanadigan demografik tarkibiy o’zgarishlarni aniqlash;
  
• 
  xududiy miqyosda aholining tabiiy ko’payishi va migrastiya ko’lamini taxmin qilish;
  
• 
  shaqar bilan qishloq aholisi nisbatini oldindan bilish;
  
• 
  mehnat resurslari, uning xududiy miqyosdagi joylashishi qamda demografik tarkibiy o’zgarishini oddindan taxlil qilish;
  
• 
  qar bir xududning o’ziga xos xususiyatlarini
  kelgusi 15-20 yil mobaynigacha oldindan taxmin qila bilishdan iboratdir.
  

Zero, bozor iqtisodiyoti fakat bugungi kunning yoxud yaqin kelajakning manfaati bilangina yashamaydi, aksin-cha, u ishlab chikaruvchi kuchlarning bugungi salohiyatiga ta-yanib, ijtimoiy mehnatning yuqori samarasini nazarda tutish bilan bir qatorda istiqbolda ro’y beradigan, aholi va mehnat resurslarining o’sishi natijasida ta’sir eta-digan oqibatlarni xam oldindan qisobga oladi.
Aholining istiqboldagi sonini xisoblash ikki usulda, ya’ni:

• 
  global va
  
• 
  yoshni siljitish usullari yordamida qisobla-
  nishi mumkin.
  

Global usulda aholining istiqboldagi soni qanday aniqlanadi?
Global usulda qisoblashda aholining yil boshidagi soni (A₀), tabiiy o’sish (K_tu) yoki umumiy o’sish koeffistientlari boshlang’ich ma’lumot vazifasini bajaradi. qisoblash quyidagicha bajariladi:

Bu erda: A, va A₀ - aholining joriy yil oxiridagi va keyingi yil boshidagi soni; K_tu- tabiiy o’sish (yoki umumiy o’sish) koeffistientlari;
Yoshni siljitish usulida aholining istiqboddagi soni kuyidagi formula yordamida aniqlanadi:
A_{x + 1}q A_X x R_x
Bu erda:
A_X - x yoshgacha yashashi mumkin bo’lgan aholi soni;
R_x - x +1 yoshgacha yashashi mumkin bo’lgan ehtimollik;
A_{x + 1} - yoshgacha yashashi mumkin bo’lgan aholi soni.
Shunday qilib, har bir yoshdagi aholi soni 0_x) xar bir yosh yashashi mumkin bo’lgan extimollik koeffistienti (R_x) yordamida bir yoshdan (1_x) ikkinchi yoshga R_x+1) "siljitiladi".