2-mavzu. Gidrodinamika Режа

Xom-ashyo, material va mahsulotlarning asosiy xossalari

Xom-ashyoni qayta ishlash natijasida hosil bo`lgan ko`pgina kimyo va oziq-ovqat mahsulotlari turli jinsli sistemalardan tashkil topgan bo`ladi. Ularning asosiy fizik-mexanik va diffuzion-issiqlik xossalari – zichlik, so-lishtirma og`irlik, qovushoqlik, sirtiy taranglik, issiqlik sig`im va o`tkazuvchanlik, temperatura o`tkazuvchanlik va boshqalar bilan xarakterlanadi.

Zichlik. Hajm birligidagi V bir jinsli jismning massasi m zichlik  deb yuritiladi:
(1)
bu erda  - zichlik, kg/m³; m - massa, kg; V – hajm, m³.
Zichlik kattaligiga teskari bo`lgan kattalik solishtirma hajm v deb yuritiladi:
(2)
bu erda v - solishtirma hajm, m<sup>3</sup>/kg.
Nisbiy zichlik  deb modda  zichligining suv zichligi <sub>s</sub> nisbatiga aytiladi va u ushbu ko`rinishga ega:
(3)
Suyuq, toza moddalar eritmalarining zichligi erigan modda kontsentratsiyasi va eritma temperaturasiga bog`liq:
(4)
bu erda QM - quruq modda kontsentratsiyasi, %; T - eritma temperaturasi, K.
Suyuqlik aralashmasining hajmini komponentlar hajmlarining yig`indisiga teng deb qabul qilib, uning zichligini ushbu formuladan aniqlash mumkin:
(5)
bu erda x₁, x₂,...- komponentlarning massaviy ulushlari; _ar, ₁, ₂, ... - aralashma va komponentlarning zichliklari, kg/m³.
Suspenziya zichligi _sus quyidagi formula yordamida hisoblab topiladi:
yoki (6)
bu erda x - suspenziya tarkibidagi qattiq fazaning massaviy ulushi; _k va _s - qattiq va suyuq fazalarning zichliklari, kg/m³.
Qand qiyomi, meva va meva-rezavorlarning sharbati yoki shakarli sut kabi suyuqliklarning 20°C temperaturadagi zichligi ushbu formuladan aniqlanadi:
 (7)
bu erda x - quruq moddalar kontsentratsiyasi, %.
Agarda, temperatura 20°C dan farqli bo`lsa, quyidagi formula qo`llaniladi:
(8)
bu erda t - mahsulot temperaturasi, ^oC.
Tomat mahsulotlarining zichligi esa, ushbu formulada hisoblanadi:
(9)