Yuqorida ta’kidlaganimizdek, har qanday faoliyat tashqi harakatlar asosida shakllanadi va motor komponentlardan iborat bо‘lishi mumkin. Agar tashqi faoliyat asosida psixik jarayonlarga о‘tish rо‘y bergan bо‘lsa, bunday jarayonni psihologiyada interiorizatsiya deb ataladi, aksincha, aqlda shakllangan g‘oyalarni bevosita tashqi faoliyatga kо‘chirilishi eksteriorizatsiya deb yuritiladi. - Yuqorida ta’kidlaganimizdek, har qanday faoliyat tashqi harakatlar asosida shakllanadi va motor komponentlardan iborat bо‘lishi mumkin. Agar tashqi faoliyat asosida psixik jarayonlarga о‘tish rо‘y bergan bо‘lsa, bunday jarayonni psihologiyada interiorizatsiya deb ataladi, aksincha, aqlda shakllangan g‘oyalarni bevosita tashqi faoliyatga kо‘chirilishi eksteriorizatsiya deb yuritiladi.
Faoliyat turlari yana ongning bevosita ishtiroki darajasiga kо‘ra ham farqlanadi. Masalan, shunday bо‘lishi mumkinki, ayrim harakatlar boshida har bir elementni jiddiy ravishda, alohida-alohida bajarishni va bunga butun diqqat va ongning yо‘nalishini talab qiladi. Lekin vaqt о‘tgach, bora-bora unda ongning ishtiroki kamayib, kо‘pgina qismlar avtomatlashib boradi. Bunday holat malaka hosil bо‘ldi deyiladi. Malaka amaliyotlarimizga tayanib, faoliyatning maqsadi va talablarini bajarilishi kо‘nikmalar deb ataymiz. - Faoliyat turlari yana ongning bevosita ishtiroki darajasiga kо‘ra ham farqlanadi. Masalan, shunday bо‘lishi mumkinki, ayrim harakatlar boshida har bir elementni jiddiy ravishda, alohida-alohida bajarishni va bunga butun diqqat va ongning yо‘nalishini talab qiladi. Lekin vaqt о‘tgach, bora-bora unda ongning ishtiroki kamayib, kо‘pgina qismlar avtomatlashib boradi. Bunday holat malaka hosil bо‘ldi deyiladi. Malaka amaliyotlarimizga tayanib, faoliyatning maqsadi va talablarini bajarilishi kо‘nikmalar deb ataymiz.
Kо‘nikmalar - doimo bizdagi aniq bilimlarga tayanadi. Masalan, kо‘nikma va malakalar о‘zaro bog‘liq bо‘ladi, shuning uchun ham о‘quv faoliyati jarayonida shakllanadigan barcha kо‘nikmalar va malakalar insonning muvaffaqiyatli о‘qishini ta’minlaydi. Ikkalasi ham mashqlar va qaytarishlar vositasida mustahkamlanadi. Agar, faqat malakani oladigan bо‘lsak, uning shakllanish yо‘llari quyidagicha bо‘lishi mumkin: -oddiy namoyish etish yо‘li bilan; -tushuntirish yо‘li bilan; -kо‘rsatish va tushuntirishni uyg‘unlashtirish yо‘li bilan. - Kо‘nikmalar - doimo bizdagi aniq bilimlarga tayanadi. Masalan, kо‘nikma va malakalar о‘zaro bog‘liq bо‘ladi, shuning uchun ham о‘quv faoliyati jarayonida shakllanadigan barcha kо‘nikmalar va malakalar insonning muvaffaqiyatli о‘qishini ta’minlaydi. Ikkalasi ham mashqlar va qaytarishlar vositasida mustahkamlanadi. Agar, faqat malakani oladigan bо‘lsak, uning shakllanish yо‘llari quyidagicha bо‘lishi mumkin: -oddiy namoyish etish yо‘li bilan; -tushuntirish yо‘li bilan; -kо‘rsatish va tushuntirishni uyg‘unlashtirish yо‘li bilan.
- Hayotda kо‘nikma va malakalarning ahamiyati katta. Ular bizning jismoniy va aqliy о‘rinishlarimizni yengillashtiradi. О‘qishda, mehnatda, sport sohasida va ijodiyotda muvaffaqiyatlarga erishishimizni ta’minlaydi.
- Faoliyatni turlarga ajratishning yana bir keng tarqalgan usuli - bu barcha insonlarga xos bо‘lgan asosiy faollik turlari bо‘yicha tabaqalashdir. Bu - muloqot, о‘yin, о‘qish va mehnat faoliyatlaridir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
