2-mavzu Iqtisodiy tizimlar va doiraviy aylanishlar modeli

Iqtisodiy tizimlar va doiraviy aylanishlar modeli
. 
48 
 
3.3-chizma 
Ishlab chiqarish jarayonining ikki tomoni 
Ishlab chiqarish vositalari naflilikni yaratishda to‘liq qatnashadi, qiymatning 
tashkil topishida esa qisman, ya’ni uning eskirgan qismi qatnashadi. Bu ishlab 
chiqarish jarayonida qatnashayotgan ayrim tabiiy kuchlar (masalan, qishloq 
xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirishda quyosh energiyasi) qiymatga ega emas, 
shuning uchun ular tovarning iste’mol qiymatini hosil qilishda omil sifatida 
qatnashsada, lekin qiymatning tashkil topishida, uning ko‘payishida qatnashmaydi. 
Demak, ishlab chiqarilgan tovarlarning nafliligini yaratishda har uchala omil: yer, 
kapital, ishchi kuchi qatnashadi, qiymatning tashkil topishida esa mehnatning o‘zi 
qatnashadi (3.4-chizma).
Ishchi kuchi va ishlab 
chiqarish vositalari
(natural shakllari) 
Qiymatning o’sish 
jarayoni 
kapital: ishlab chiqarish 
vositalari va ishchi kuchi 
qiymati 
Ishlab chiqarish omillari 
Natija:
Tovar va 
xizmatlar 
Iste’mol qiymati yani 
naflilik
Ishlab chiqarish 
jarayoni 
Mehnat jarayoni yoki 
naflilik yaratilishi va 
ko’payish jarayoni 
O’tkazilgan va 
yangidan yaratilgan 
qiymat 
Yaratilgan tovar va xizmatlar 
Naflilikda yaratishda qatnashdi
Qiymatning tashkil etishda qatnashadi 
Yer 
Кapital 
Ishchi 
kuchi 
Меhnat 
Aniq mehnat bilan 
o’tkazilgan ishlab 
chiqarish vositalari 
qiymati 
Аbstrakt меhnat 
bilan yaratilgan 
yangi qiymat 

---

Iqtisodiy tizimlar va doiraviy aylanishlar modeli
. 
49 
3.4-chizma
Tovar va xizmatlar nafliligi va qiymatining yaratilishida ishlab