2-мавзу. Жойлардаги чизиқларни орентирлаш Режа: Годезик ориентирлаш тушунчаси Меридианлар яқинлашиш бурчаги

2.Меридианлар яқинлашиш бурчаги
Жойда чизиқни ориентирлаш учун азимутлар, дерикцион бурчак ва румблардан фойдаланилади.
Меридианнинг шимолидан соат стрелкаси йўналишида ориентирланаётган йўналишгача ўлчанадиган бурчакка чизиқ Азимути дейилади. Азимутлар 0^о дан 360^о гача бўлиши мумкин. Ҳақиқий меридиан йўналишига нисбатан ўлчанган ориентирлаш бурчаги ҳақиқий азимут (А) дейилади. Магнит меридиан йўналишига нисбатан ўлчанган ориантирлаш бурчагига М_А магнит азимут дейилади.



2-шакл
Ўқ меридианнинг ёки унга параллел бўлган чизиқнинг шимолидан соат стрелкаси йўналишида ориентирланаётган йўналишгача ўлчанадиган горизонтал бурчакка дирекцион бурчак ( ) дейилади. Дирекцион бурчаклар 0^о дан 360^о гача бўлиши мумкин.
2.2 – шаклда кенгликда жойлашган параллелдаги А ва В нуқталар орасидаги масофа l бўлсин. А ва В нуқталардан меридианларга ўтказилган уринмалар Т нуқтада кесишади. АТ ва ВТ чизиқлар тушки чизиқлар дейилади, улар орасидаги бурчак меридианлар яқинлашиш бурчаги ёки А ва В нуқталарда меридианлар яқинлашиши дейилади.
- бурчак кичик бўлганда l масофани ТА радиус ёйи деб олиш мумкин. АТВ сектор ва ОАТ учбурчакдан ёзишимиз мумкин:

.
Ўз навбатида

ни минутларда ифодаласак,
(2.1)
Агар R=6371 kм, l=1 kм бўлса,

бундан шундай хулосага келишимиз мумкин, 1 км да меридианлар яқинлашиши тахминан нуқта кенглиги тангенсини ярмига тенг.
Агар А ва В нуқталарнинг узоқликлари маълум бўлса, у ҳолда меридианлар яқинлашиш бурчаги қуйидаги формула билан ҳисобланиши мумкин:
(2.3)
бунда нуқталарнинг узоқликлари фарқи.
3.Магнит стрелкасининг оғиш бурчаги
Ҳақиқий азимут билан магнит азимут бир-биридан d га фарқ қилади. - Бу бурчак магнит стрелкасининг оғиш бурчаги дейилади.
Магнит стрелкасининг оғиш бурчаги

3-шакл

А - Ос чизиғининг ҳақиқий азимути.

А_м - ОС чизиғининг магнит азимути.
d- магнит стрелкасининг оғиш бурчаги бўлади.
Магнит меридиан географик меридиандан шарқга оғса - шарқий дейилади ва ишораси (Қ) бўлади.
Магнит меридиан географик меридиандан ғарбга оғса-ғарбий бўлади ишораси (-);
шарққа оғса А қ А_м Қ d
ғарбга оғса А қ А_м - d