2-мавзу. Киберхавфсизлик эволюцияси интернет Электрон тижорат Муаммолар Махсулдорлик Интернет

Електрон тижорат
Майкл Алдрич, инглиз ихтирочиси, ихтирочиси ва тадбиркори, онлайн харидларнинг ўтмишдошини ривожлантирган. Ушбу ғоя 1979 йилда рафиқаси ва уларнинг лабрадорлари билан юриш пайтида Алдрич ўзининг ҳафталик озиқ-овқат харидлари экспедитсиясидан шикоят қилганда пайдо бўлди. Ушбу суҳбат ғояни уйғотди, яъни телевизорни супермаркетга улаб, уларга овқат этказиб бериш. Мунозарадан сўнг дарҳол Алдрич ўз ғоясини режалаштирди ва амалга оширди.1982 йилда Франтсия "Минител" деб номланган Интернет кашфиётчисини ишга туширди. Онлайн хизматда телефон линиялари орқали уланган Видеотех терминал аппарати ишлатилган.1999 йилга келиб 9 миллиондан ортиқ Минител терминаллари тарқатилди ва ушбу ўзаро боғлиқ машиналар тармоғидаги тахминан 25 миллион фойдаланувчини бирлаштирди.Онлайн электрон тижорат дўконлари 2000-йилларнинг ўрталари ва 1995-йиллари ўртасида Интернетдан тижорат мақсадларида фойдаланишда муҳим ютуқларга эришилди. Амазон компаниясидан дунёдаги энг йирик онлайн чакана савдо дўкони, ХНУМХ йилда онлайн китоб дўкони сифатида ишга туширилди.Амазон, онлайн-дўкон бўлиб, харидор учун экспонент равишда кўпроқ маҳсулотларни таклиф қила олди.Яна бир ажойиб муваффақият ҳикояси - 1995 йилда пайдо бўлган эБай онлайн-ким ошди савдоси сайти. Заппос ва Виcтора Сеcрет сингари бошқа чакана сотувчилар ҳам онлайн харид қилиш сайтлари билан эргашдилар.

Онлайнда сотиб олиш учун хавфсизликКўпроқ одамлар онлайн равишда бизнес қилишни бошлаганларида, хавфсиз алоқа ва транзактсияларга эҳтиёж пайдо бўлди. 2004 йилда, Тўлов карталари саноат хавфсизлиги стандартлари бўйича кенгаш (ПCИ) компанияларнинг турли хил хавфсизлик талабларига риоя қилишларини таъминлаш. . Жаҳон ҳамжамиятининг кўзланган ривожланиш ва фаровонликка эришиш учун, ахборот технологияларига (АТ) бўлган эҳтиёжи катта суръатлар билан ошиб бораяпти. Иқтисодий ўсишнинг фаоллашуви, дунё аҳолиси яшаш даражасининг яхшиланиши ахборот технологияларининг кундалик ҳаётимизга сингиб кетагани натижасидир. Дунё тажрибаси шуни кўрсатадики эркин ахборот оқимининг таъминланиши бозор иқтисодиётига ўтишни тезлаштиради ва сотсиал фаровонликни оширади¹.

Ахборот технологияларининг тез ривожланиши иқтисодда ҳам ўз аксини топмасдан қолмайди. Ҳозирги кунда иқтисодда, айниқса тадбиркорлик соҳасида эришилаётган ютуқлар негизида айнан ахборот технологиялари турли сегментларининг юқори даражада ривожланганлиги ва самарали қўлланиши ётади. Ўзбекистон иқтисодиёти ҳам бундан мустасно эмас албатта. Яққол мисол сифатида ахборот технологияларининг бир қатор сегментлари масалан, маълумотлар етказиш тармоқлари, ахборот интернет-ресурслари ва улар орасидаги электрон ҳужжат алмашув, бизнес ва тижоратнинг барқарор ривожланаётганини келтириш мумкин. Ўзбекистон учун ахборот технологияларини ривожлантириш янги иқтисодий алоқаларни таъминлашда муҳим аҳамият касб этади. Лекин бу жараён, ахборот технологиялари соҳасида таълим стандартларининг ошиши, миллий телекоммуникатсия тармоқларининг модернизатсиялашуви, ҳуқуқий базанинг шаклланиши оқибатида вужудга келадиган жамиятнинг маълум даражадаги информатсион таёрлиги мавжуд бўлган ҳолатдагина содир бўлади. Ўзбекистон иқтисодиётининг ҳам босқичма-босқич ривожалниши оқибатида бизнес фаолиятини юритишнинг янги принсиплари, айниқса электрон тижоратнинг аҳамияти жуда ошди. Бугунги кунга келиб, ҳар бир интернет фойдаланувчиси электрон тижорат сўзининг маъносини тушунишга ҳаракат қилиб кўрган. Ҳали ўзининг узоқ тарихини қуришга ҳам улгурмаган бундай фаолият билан боғлиқ АҚШ бозорларида йилига ўртача 1,5-2 трлн. АҚШ доллари миқдорида маблағлар айланади².