2-mavzu: kimyoviy texnologiyada xom ashyo va uni boyitish usullari reja: Xom ashyo va uning turlari

Xom ashyo va yarim mahsulotlarning mahsulot tannarxidagi qismi

Sanoat tarmoqlarining turlari	Xarajatlarning xom ashyo tashkil qilgan qismi, %
Plastmassa va lok-bo`yoq mahsulotlar ishlab chiqarish	77-79%
Kimyoviy tolalar ishlab chiqarish	70-80%
Sintetik kauchuk ishlab chiqarish	77-78%
Shina sanoati	86-88%

Tayyor mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflanadigan xom ashyo

Mahsulotning turi	1 tonna tayyor mahsulot uchun sarflanadigan xom ashyo, t
Ammiak (koks gazi asosida)	1,7
Atsetilselluloza	3,3
Kapron	7,4
Polietilen	3,0
Soda	2,7
Sintetik kauchuk	2,5-3,0
Fenol-formaldegid smola	2,3
Fosfor	16,5
Furfurol	22,2
Brom	20,0 dan ko`proq

Xom ashyo, yarim mahsulot, yordamchi materiallarni tashkil etadi. Bularni yuqoridagi jadvaldan ko`rish mumkin.

Darhaqiqat, ko`p birikma va materiallarni ishlab chiqarish uchun juda ko`p miqdorda xom ashyo sarflanadi. Buni yuqorida berilgan jadvaldan yaqqol ko`rish mumkin.

Shuning uchun ham sanoatda xom ashyo masalasi asosiy masalalardan biridir. Lekin sanoatning xom ashyosi haddan tashqari xilma-xildir.

Bu elementlarning Yer shari bo`ylab (quruqlik, suv, atmosfera) tarqalishi bir xil emas. Yer shari og`irligining yarmiga yaqinrog`i kislorod va 26% ini kremniy, 7,45% ini alyuminiy, 4,2% ini temir, xullas 9 element Yer shari og`irligining 98% ini tashkil qiladi, 2% ini esa qolgan 93 element tashkil etadi. Hayot uchun zarur bo`lgan uglerod Yer shari og`irligining atigi 0,35% ini tashkil etadi.