2-mavzu: Risk nazariyasi va uning sug’urtadagi roli

Tijorat risklari mulkiy, ishlab chiqarish, savdo va moliviy risklarni o‘z ichiga oladi. Mulkiy risklar deganda o‘g‘irlik, diversiya, sovuqqonlik va texnologik tizimlarning ishdan chiqishi natijasida vujudga keladigan risklar tushuniladi. Risklarni ro‘y berishi natijasida asosiy va aylanma fondlarni nobud bo‘lishi va zararlanishi mumkin. Bunday risklar ishlab chiqarish risklari deyiladi. Moliyaviy risklar moliyaviy resurslarni yo‘qotish ehtimoli bilan bog‘liq risklarni o‘z ichiga oladi. Bundan tashqari, boy berilgan foyda bilan bog‘liq risklar ham mavjud.

• Tijorat risklari mulkiy, ishlab chiqarish, savdo va moliviy risklarni o‘z ichiga oladi. Mulkiy risklar deganda o‘g‘irlik, diversiya, sovuqqonlik va texnologik tizimlarning ishdan chiqishi natijasida vujudga keladigan risklar tushuniladi. Risklarni ro‘y berishi natijasida asosiy va aylanma fondlarni nobud bo‘lishi va zararlanishi mumkin. Bunday risklar ishlab chiqarish risklari deyiladi. Moliyaviy risklar moliyaviy resurslarni yo‘qotish ehtimoli bilan bog‘liq risklarni o‘z ichiga oladi. Bundan tashqari, boy berilgan foyda bilan bog‘liq risklar ham mavjud.

Riskni baholash uchun uni quyidagi turlarga bo‘lish mumkin:

• -sug‘urtalanishi mumkin bo‘lgan risklar;
• -sug‘urtalanishi mumkin bo‘lmagan risklar.

Riskning eng katta guruhini sug‘urtalanishi mumkin bo‘lgan risklar tashkil etadi. Sug‘urta riskini sug‘urta qilinmaydigan risklardan tasodifiy xarakterga egaligi va sug‘urta hodisalarini ro‘y berish faktining vaqti va makonining noma’lum bo‘lishi bilan farqlanadi. Xavf solish manbaasiga ko‘ra risklar tabiatning stixik kuchlaribilan bog‘liq risklari va moddiy boylikni o‘zlashtirish oqibatida insoniyatni tabiatga ta’siri bilan bog‘lik risklarga bo‘lishimiz mumkin. Risklarni turkumlashda katta halokatli risklar alohida o‘rin tutadi. CHunki bunday risklar ro‘y berishi natijasida ko‘plab ob’ektlar yirik miqdorda zarar ko‘rishi mumkin. Katta xalokatli risklarga zilzila, sunami, kuchli shamol misol bo‘lishi mumkin. YUqorida aytilgan risklardan tashqari ekologik, siyosiy va maxsus risklar bo‘lishi mumkin.

• Riskning eng katta guruhini sug‘urtalanishi mumkin bo‘lgan risklar tashkil etadi. Sug‘urta riskini sug‘urta qilinmaydigan risklardan tasodifiy xarakterga egaligi va sug‘urta hodisalarini ro‘y berish faktining vaqti va makonining noma’lum bo‘lishi bilan farqlanadi. Xavf solish manbaasiga ko‘ra risklar tabiatning stixik kuchlaribilan bog‘liq risklari va moddiy boylikni o‘zlashtirish oqibatida insoniyatni tabiatga ta’siri bilan bog‘lik risklarga bo‘lishimiz mumkin. Risklarni turkumlashda katta halokatli risklar alohida o‘rin tutadi. CHunki bunday risklar ro‘y berishi natijasida ko‘plab ob’ektlar yirik miqdorda zarar ko‘rishi mumkin. Katta xalokatli risklarga zilzila, sunami, kuchli shamol misol bo‘lishi mumkin. YUqorida aytilgan risklardan tashqari ekologik, siyosiy va maxsus risklar bo‘lishi mumkin.