2-mavzu. Standartlashtirishasoslari. Reja

2-mavzu. Standartlashtirishasoslari.

Reja:

1. Standartlash xaqida umumiy tushuncha.

2. O‘zbekistong Respublikasi standartlashtirish tizimi va uning moxiyati.

3. Standart kategoriyalari.

4. Standartni ishlab chiqish bosqichlari.

5. Xalqaro standartlar.

6. Standartlashning uslubiy asoslari.
Tayanch so‘zlar va iboralar:Standart; standartlash; komitet; kategoriya; tur; xalqaro; bosqich; texnik; soxa; korxona; afzallik; qulaylik; uslub; tizim; material; nazorat; progressiv; optimal; parametr; progressiya; taklif; o‘lcham.

Standartlashning asosiy atama so‘zlari mezonlari JSOning standartlashning ilmiy asoslanishini o‘rganuvchi komiteti tomonidan

belgilab berilgan.

Standartlash- bu barcha manfaftdor tomonlarning extiyojini xisobga olgan xolda umumiy qoidalarni ishlab chiqarish va qo‘llashdir. Standartlashda qo‘yiladigan asosiy vazifa ma’lum yo‘nalishdagi faoliyatni tartibga solishdir. Standartlash fan va texnikaning oxirgi yutuqlariga asoslanib xozirgi zamon va kelajak taraqqiyotini xisobga olgan xolda amalga oshiriladi.

Standartlash tarifidan ko‘rinib turibtiki, bu faoliyat rejali bo‘lib bu jarayonda ishlab chiqilgan maxsulotning sifati iqtisodiy optimal qiymatga ega bo‘lib ish yuroqi unumdorlikga ega bo‘lishi ta’minlanishiga qaratilgan.

Standart meyoriy texnik xujjatdir (standartlanishi lozim bo‘lgan obyoktga talluqli) meyor, qoida, talablarning (muammo) mutasadi korxonalar tomonidan tasdiqlangan. Standartlar barchamanfatdortomonlarning qiziqishi ni bir xil darajada himoyalashi kerak. Ularga rioya qilishda ishlab chiqaruvchi va istemolchi manfaatdor bo‘lishi kerak. Standartlar material tabiatiga ega bo‘lgan ob’ektlar (mashina, mexanizm, detal va h.k) va Meer, talab vash u singari tashkiliy masalalarni echuvchi tizimlar uchun ham yaratiladi. Standart odatda takrorlanuvchi ob’ektlarni ishlab chiqarish, foydalanish va boshqarish uchun yaratiladi. Umuman olganda standartlar negizida o‘zaro- almashuvsanlik mezonlari yotadi.

Texnik ta’lab –meyoriy texnik xujjat bo‘lib maxsulot, material va boshqa narsalarga qo‘yiladigan ta’lablar yig‘indisidir. Tex. Talablar maxsulot yangilanish muddatini xisobga olib tuziladi va zaruriyat bo‘lganda yangilanadi.

Standartlash va standartlarning xalq xo‘jaligidagi axamiyati zaruriy darajada rivojlantirish va foydalanish samaradorligini boshqarish maqsadida Davlat standartlash tizimi (DTS) faoliyat ko‘rsatadi. Standartlar kategoriyalari: Davlat standarti, Respublika standarti (qoraqalpog‘iston), soxa standarti, korxona standarti, xalqaro standart ularning ta’riflari.

Standartni ishlab chiqish olti bosqichda olib boriladi:

1. Texnik vazifani tuzish, standartni ishlab chiqishni tashkil qilish;

Стандартлар категорияси




ДС

Соҳа

стандарти

Стандарт турлари

РСТ

Кор.

стандарти

Халқаро стандарт




Техник мухит

Техник талаб

Параметр ва ўлчамлар

Махсулот тури, асосий параметр ва ўлчамлар

Машина тизими ва ўлчами

Марка (русм) материал

Технал.жараён турлари

Махсулотни қоидаси

Назорат усули, (синаш, ўрганиш)

Фойдаланиш ва таъмирлаш

Белгилаш ,упаковкалаш, ташиш ва сақлаш


3.1-rasm. Standart kategoriyalari va turlari.

Стандартлашдабажариладиган ишлар



Тизимлаш, синфлаш (класификатция)

Симеглификация, унификация

Конструкция, махсулот ва технологик жараёнларни жамлаш, тоифалаш

Махсулотларниагрегатлаш