2-мавзу: статистик кузатиш

2.5. Статистик кузатиш хатолари ва уларни аниқлаш йўллари 
Ҳар қандай кузатиш, қанчалик яхши ташкил 
этилиб амалга оширилмасин, хатолардан холи 
бўлмайди. Маълумотларни тўплаш жараёнида йўл 
қўйилган хатолар кузатиш хатолари деб аталади. 
Ҳисобот - корхона ва 
ташкилотлар 
фаолияти 
ҳақидаги 
маълумотларни 
мунтазам равишда белги-
ланган тартибда ва вақтда 
олишни 
таъминловчи 
кузатиш туридир
Жорий махсус текши-
ришлар - бу махсус респон-
дентларни ёллаб ҳодисалар 
ҳақида бошланғич маълумот-
ларни мунтазам ёки вақтма-
вақт қайд қилиш йўли билан 
тўплаш жараёнидир.
Бизнес текширишлар - 
бу саволномалар ёрдамида 
иқтисодий ҳолатни таҳлил 
қилиш ва қисқа муддатли 
иқтисодий 
истиқболни 
белгилаш учун савол-жавоб 
йўли билан тадбиркорлар-дан 
маълумотлар тўплаш-дир.
Кузатиш хатолари- 
бу маълумотларни тўплаш 
жараёнига хос хатолардир

---

25 
Жуда катта аниқликка эга бўлган ўлчов воситалари ёрдамида бажариладиган 
бир предметли кузатишларда ҳам хатолар бўлади. Кузатиш хатолари икки 
турга бўлинади: а) мунтазам хатолар ва б) тасодифий хатолар.
Мунтазам хатолар ўз навбатида икки хил бўлади: а) ўлчов 
хатолари ва б) хусусий хатолар яъни кузатувчи шахс хатолари.
Қисман кузатишларда воқеаларни ҳисобга олиш жараёнида қайд қилиш 
ва арифметик хатолар билан бир қаторда мунтазам хатолар ҳам учрайди. 
Улар ғаразли ва ғаразсиз бўлади. /аразли хатолар бирор мақсадни кўзлайди. 
Беғараз хатолар эса кузатиш услубини, айниқса дастурни ва йўриқномаларни 
умумий кўринишда мужмал баён этилишдан ва кузатувчиларнинг ишни 
осонлаштириш учун белгиланган тартибдан қисман четланишидан келиб 
чиқади. Шу билан бирга қисман кузатишларда хусусий хатолар мавжуд, улар 
репрезентативлик хатолари номи билан юритилади.
Репрезентативлик хатоси деганда танлама 
кузатиш натижасида тўпланган маълумотларга 
асосланиб 
аниқланган 
умумлаштирувчи 
кўрсаткичларни текшираётган бош тўпламнинг 
айнан шундай ҳақиқий кўрсаткичларидан фарқи 
тушунилади.