2-Mavzu: Suyuqliklarda bosimning uzatilishi. Reja

Quvurlarning gidravlik hisoblarini , bosim taqsimotini , nasoslarni , gidrotizimlarni loyihalash.
Har xil moddalarni transportirovka (bir joydan ikkinchi joyga ko`chirish) qilish uchun qo`llaniladigan inshootlar truboprovod yoki quvurlar deyiladi. Quvurlar sodda va murakkab, uzun va kalta, boshi berk va halqasimon, tarmoqlangan va tarmoqlanmagan va x.k.larga bo`linadi.
1.Sodda quvurlar-tarmoqlanmagan quvurlar tushuniladi.
2. Murakkab quvurlar-tarmoqlangan quvurlar.
3. Halqasimon quvurlar.
4. Uzun quvurlar.
Bunday quvurlarda ishqalanishni engishga sarflangan dam mahalliy qarshiliklarga sarflangan damdan katta bo`ladi (h h )
5. Qisqa quvurlar. Bunday quvurlar mahalliy qarshiliklarni engishga sarflangan dam yo`qotishlarga asoslangan. (h h )


Uzun va qisqa quvurlar tushunchasi. Agar suv o`tkazuvchi quvurlar uchun һ miqdori һ miqdoriga nisbatan juda kichik (3-5% dan kichik) bo`lsa , bunday quvurlar uzun quvurlar hisoblanadi, u holda һ = һ
Agar һ miqdori hisobga oladigan darajada katta bo`lsa, ya’ni
һ =һ bo`lsa, bunday quvurlar qisqa quvur deyiladi. Bundan tashqari qisqa va uzun quvurlar, uning diametriga va uzunligigsha qarab ajratiladi. Maslan, diametri 200-500 mm bo`lsayu, uzunligi 200-1000m dan katta bo`lsa, ular uzun quvurlar qatoroiga kiritiladi. Aks holda ular qisqa quvurlar hisoblanadi. Quvurning uzunligi bo`yicha shahobchalari bo`lmasdan, yakka o`zi bo`lsa, bunday quvur oddiy quvur deyiladi.
Oddiy uzun trubalarni gidravlik hisoblash. Uzun quvurlarni gidravlik hisoblashda yuqorida aytilganidek, mahalliy qarshiliklar ta’sirida yo`qotilgan naporlar e’tiborga olinmaydi, undan tashqari E-E napor chizig`i , R-R pe’zometrik chizig`i bilan birlashadi va bir chiziqni tashkil etadi (chunki quvur uzun bo`lganda uning tezlik napori juda kichik bo`ladi, shuning uchun uni e’tiborga olmasa ham bo`ladi).
Suyuqlikning bir idishdan ikkinchi idishga oqib chiqishi. A va V havzalardagi suv sathlarining farqi Z yo`qotilgan naporlarning h h h
yig`indisiga teng:
Z= h + h + h
Uzun quvurlar uchun yo`qotilgan napor h ( ) formuladan aniqlanadi. ( ), ga ( ) dan h ning qiymatlarini quyib chiqsak

Z= Q / K x l + Q / K x l + Q / K x l

Bunda K , K , K - 1,2, va 3 –quvurlarda suv sarfi modullari; l , l , l -o`sha 1,2, 3 – quvurlarning uzunliklari; Q – suv sarfi, 1,2,3, quvurlar uchun Q o`zgarmas (bir xil). ( ) ni Q ga nisbatan echsak, ikki xavzani birlashtiruvchi ixtiyoriy diametrli uzun quvur uchun suv sarfi formulasini olamiz

Z= Q bundan

Q =

Bu formulalardan foydalanib muhandislik gidravlikasida turli masalalarni echish mumkin.