2-Ámeliy: Azıqlardıń toyimliliǵin sińiriliw dárejesine qarap bahalaw Sabaqtıń maqseti

2-Ámeliy: Azıqlardıń toyimliliǵin sińiriliw dárejesine
qarap bahalaw


Sabaqtıń maqseti: azıqalardıń toyimliliǵin sińiriliw dárejesine qarap bahalawdı úyreniw.
Metodikalıq kórsetpeler: Sińiriliw dep, azıq quramındaǵı toyimli zatlardıń asqazan-ishek shiresi quramındaǵı ferment hám mikroorganizmler tásirinde gidrolitik bólekleniw nátiyjede, ózleriniń strukturalıq bólimlerine, yaǵnıy beloklar -aminokislotalarǵa, uglevodlar - monosaxaridlarge, maylar - may kislotalar hám glitserinlerge, minerallar - suwda eruvchi duzlarǵa bóleklenip qan hám limfaga soriliwina aytıladı. Sińirilgen zatlar dep sińiriw nátiyjesinde qan hám limfaga sorılǵan zatlarǵa aytıladı. Azıqtıń sińirilmegen bólegi as qazan -ishek shiresi, ishek epiteliyları hám zat almasiwda payda bolǵan zatlar menen organizmnen tezek retinde ajralıp shıǵadı.
Sińirilgen toyımli zatlar muǵdarı azıq penen jelingen zatlardan tezek penen ajralıp shıqqan zatlardıń ayırmasına teń boladı. Sińirilgen azıq gramm yamasa protsentte anıqlanadı. Sińirilgen toyımli zatlardıń jelingen zatlarǵa bolǵan salıstırması protsentte ańlatıwı sińiriliw koefficiyenti dep aytıladı.
Sińiriliw koefficienti tómendegi formula járdeminde esaplanadı:

Bunda: X – sińiriliw koeficienti, %; a – sińirilgen azıq muǵdarı, g; b – jelingen azıq muǵdarı, g; 100 – procentke ótkiziw koefficenti.
Máselen: qoshqar ústinde ótkizilgen tájriybede racion quramındaǵı azıqlar menen 135 g protein jegen, sonnan tezek penen 44 g protein ajıralip shıqqan, demek 91 g (135-44) protein sińirilgen. Proteinnıń sińiriliw koefficienti 67,4% (91×100÷135) ge teń.
Azıq quramında tiykarınan organikalıq (protein, may, kletchatka hám AEM) elementlerdıń sińiriliw koeficientleri anıqlanadı.
Azıqlar toyimligiga baha beriwde onıń quramında toyımlı elementler jıyındısı (HTMY) de anıqlanadı. Bunıń ushın tómendegi formuladan paydalanıladı:
HTMY = sińirilgen protein + (sińirilgen may × 2, 25) + sińirilgen kletchatka+sińirilgen AEM
Azıqlardıń sińiriliw dárejesine túrli faktorlar tásir etedi: haywan túri, jası, fiziologikalıq jaǵdayı, ratsion quramı hám azıq muǵdarı, azıqlardi jediriwden aldın tayarlaw hám basqa faktorlar.
Gúys qaytarıwshı haywanlar organizminde azıqlardı sińiriw dárejesi joqarı bolıwı ushın ayırım elementlerdıń qatnasıda esapqa alıw kerek bulardan protein qatnası. Bul kórsetkish azıqlardıń sińiriwine úlken tásir kórsetedi.