2-Ámeliy jumís paketli kommutaciyalaw blogíNÍŃ DÚziliw principin úyreniw

2-ÁMELIY JUMÍS
PAKETLI KOMMUTACIYALAW BLOGÍNÍŃ DÚZILIW PRINCIPIN ÚYRENIW
2.1. Jumıstan maqset
Paketli kommutaciyalawdıń abzallıqları hám kemshilikleri, maǵlıwmatlar paketiniń dúzilisi, paketli kommutaciyalaw blogınıń dúzilisi, paketli maǵlıwmatlardı jalǵanıwdı ornatıw usılları, marshrutizatorlardıń wazıypaların úyreniwden ibarat.
2.2. Tapsırma
1. Ámeliy shınıǵıwǵa tayarlanıw processinde tómendegi oqıw materiallardıń: lekciyalar teksti,[1] ádebiyattıń 1-bólimlerin úyreniw hám keltirilgen qadaǵalaw sorawlarına tayarlanıw zárúr.
2. Jańa pedagogikalıq texnologiya túrleri boyınsha paketli kommutaciyalaw usılların keltiriń.
2.3. Teoriyalıq maǵlıwmatlar
Paketli kommutaciya
Paketler kommutaciya kompyuter trafigin uzatıwǵa mólsherlengen bolıp, maǵlıwmat almasıwın nátiyjeli túrde shólkemlestiriwge múmkinshilik beredi.
Paketler kommutaciyasında paydalanıwshılar arasında uzatılıp atırǵan xabarlar kishi bólimler-paketlerge bólinedi. Maǵlıwmat uzatıw tarmaqlarında paket tiykarǵı uzatıw birligi esaplanadı.
Úlken kólemdegi xabarlardı kishi paketlerge bóliniwi tarmaqta maǵlıwmat uzatıw tezligin keskin asıwına alıp keledi. Xabarlar túrli uzınlıqǵa ıyelewi múmkin yaǵnıy bir neshe bayttan onlap megabaytqa shekem, sonıń menen birge paketler ózgeriwshen uzınlıqǵa ıyelewleri múmkin.
Hár bir paket kerekli túyinge jetip barıwı ushın mánzil maǵlıwmatları belgilengen bas bólegi menen baslanadı. Paket túrli bólimlerden ibarat hám ol tómendegilar quramına kiriwi shárt:
-uzatıwshını (source) ańlatatuǵın derek adresi;
-uzatılıp atırǵan maǵlıwmatlar ;
-qabıl etiwshiniń (destination) adresi;
-tarmaq qurallarına maǵlıwmat uzatılıwı kerek bolǵan marshrut informaciyası ;
-xabardı dáslepki kóriniste usınıw ushın informaciya ;
-uzatıw anıqlıǵın támiyinleytuǵın aljasıqlardı tekseriw informaciyası.
Bul bólimler ush gruppaǵa bolınıp, pakettiń bas bólimi, maǵlıwmat hám treyler bólimlerin qáliplestiredi.
Bas bólegi paket uzatılıwı signalı, derek adresi, mákan adresi, uzatıwdı sinxronlaw sıyaqlılardı óz ishine alǵan.
Tarmaq túrine salıstırǵanda bul bólim 0,5-4 Kbit bolıwı múmkin.
Treyler bólegi kóp hallarda aljasıqlardı tekseriwge mólsherlengen (mısal ushın, syclic Redundancy Check siklik kod járdeminde tekseriw). Paket qáliplesiwi OSI modelin qollanıw qáddinde baslanadı. Uzatıwǵa mólsherlengen informaciya joqarı (qollanıw qáddi) den tómen qáddine jetkeriledi hám hár bir qáddi maǵlıwmat bólegine tiyisli informaciya qosadı (2.1- súwret).
Paketler tarmaq arqalı ǵárezsiz informaciyalı bloklar retinde uzatıladı. Paketli kommutaciya tiykarındaǵı tarmaqta kommutatorlar ishki bufer yadına iye bolıp, ol jaǵdayda paketler waqtınsha saqlanadı. Kommutatordıń shıǵıw portı bánt bolǵan xalatta, paket qandayda bir waqıt gezek kutedi hám keyingi kommutatorǵa uzatıladı.
Paketler uzatılıwın sonday tártipte shólkemlestiriw trafik pulsaciyasın saplastırıwǵa hám tarmaqtıń ulıwma ótkeriw qábiletin asırıwǵa múmkinshilik beredi.
Paketler kommutaciyasında bir waqıtta uzatılıp atırǵan maǵlıwmatlar kolemi salıstırǵanda joqarı boladı hám uzatıw tezligi asadı.

2.1-súwret. Paketli uzatıwdı shólkemlestiriw
Bas betler uzatılıwına waqıt sarıplanıwı, xar bir keyingi paketti uzatıwǵa zárúr bolǵan waqıt, paket buferizaciyası hám kommutaciyasına sarplanǵan waqıt-tarmaqtan paketti ulıwma uzatıw waqıtına tásir kórsetedi hám gedergiler dáregi boladı.
Paketli kommutaciyanıń abzallıqları :
-pulsaciyali trafiktı uzatıwda tarmaqtı ótkeriw qábiletin asırıw múmkinshiligin beredi;
-paydalanıwshılar arasında trafik jaǵdayın inabatqa alǵan halda, tarmaq sharayatına salıstırǵanda fizikalıq kanallardıń ótkeriw qábiletin bólistiriw múmkinshiligi.
Paketli kommutaciyanıń kemshilikleri:
-kommutatorlar buferlerinde gedergiler tarmaq jaǵdayına baylanıslı bolǵanlıǵı sebepli paydalanıwshılar arasında uzatıw tezligi uǵımsızlıǵı ;
-maǵlıwmat paketleriniń tosqınlıǵı ózgeriwshenligi;
-buferlarda gezekler artıp ketkenligi sebepli maǵlıwmat (paketler) joǵalıp ketiwi.
Bul kemshiliklerdi saplastırıw maqsetinde túrli usıllar qollanıladı (Quality of Service QoS sıyaqlı ). Bunday usıllar qollanılıwı paketler kommutaciyasın házirgi kúndegi joqarı tezlikli tarmaqlar shólkemlestiriwde eń nátiyjeli hám perspektivalı dep tán alınǵan.

2.2-súwret. Paketler kommutaciyasında trafik uzatılıwın shólkemlestiriw
2.2-suwretde tómendegiler kórsetilgen:
-maǵlıwmatlar paketlerge bólinedi, olardıń hár biri ǵárezsiz túrde kommutatorlarda qayta islenedi;
-hár bir paket belgilengen adreske hám jiberiwshi adreske iye;
-jalǵanıwdı ornatıwdıń procedurasın talap etpeydi.
Uzatıw waqtında paket izbe-iz baylanıs liniyalari hám marshrutizatorlar arqalı ótedi. Marshrutizatorlar aralıq saqlaw arqalı uzatıw mexanizmin isletedi. Paket aldın tolıq qabıl etiledi hám buferge jazıladı, keyin baylanıs liniyasına uzatıladı (2.3-súwret).

2.3-súwret. Paketli kommutaciyada paketlerdi jıynaw hám ótkeriw.
Marshrutizatorlarda paketlerdi jıynaw, uslanıw payda boladı, ol paket uzınlıǵına proporcional:
T_yu=L/R
Bul jerde L-paket uzınlıǵı bıt, R - shıǵıw daǵı baylanıs liniyasınıń tezligi, bit/s.
Marshrutizator shıǵıw hám kirisiw baylanıs liniyalarına iye. Hár bir baylanıs liniyası sheklengen ólshemge iye bolǵan bufer (shıǵıw gezegi) ga iye. Bufer ólshemi sheklengeni ushın, sonday jaǵday payda bolıw múmkin, jańa paketti jaylasıw ushın buferde bos orın jetispewi múmkin. Bul halda (jańa paket yamasa náwbette turǵan paket) joytıladı.
Paketli kommutaciyalı ápiwayı tarmaq strukturasın kórip shıǵamı(2.4- súwret.).
A, v xostları E xostına birgelikte paketlerdi jiberedi, A hám v xostlarınıń birinshi marshrutizator menen baylanısı 10 Mbit/s tezligi menen Ethernet baylanıs liniyasi arqalı ámelge asıriladı. Marshrutizator baylanıs liniyasına paketlerdi 1,5 Mbit/s tezligi menen jiberedi. Eger baylanıs liniya júklengen bolsa paketler onı bosatıwın náwbette kútip turadı.
Eger A hám v birdan paketlerdi jiberse ne bolıwın kórip shıǵamız. Xostlar ortasında sinxronizatsiya joq, paketlerdi uzatıw rejimin aldınan aytıp bolmaydı, bul usıl statikalıq multipleksorlaw dep aytıladı. Xostlar ortasında paketlerdi uzatıw waqıtı tómendegige teń:

2.4-súwret. Paketli kommutaciya menen ápiwayı tarmaqtıń strukturası
T_p=Q*L/R
Bul jerde, L - paket uzınlıǵı bıt, R - shıǵıw daǵı baylanıs liniyasınıń tezligi bit/s, Q - xostlar artasındaǵı baylanıs liniyalarınıń sanı.
Paketli tarmaqtıń kommutaciyalı tarmaqtan tiykarǵı ayırmashılıǵı ol mudamı paketlerdi aqırǵı túyinnen qabıllawǵa tayın.
Paketli kommutaciya real waqıt qosımshaları (telefoniya, videoshaqırıw, konferens baylanıs) sapalı xizmet kórsetiwin támiyinlep bermeydi, lekin baylanıs liniyasi ótkezgishligin nátiyjeli bóliniwin támiyinlep beredi.
Marshrutizatorda paketlerdi qayta islew. Paket quramına bas bet, maǵlıwmat jayı hám aqırı kiredi. Bas bet, pakettiń basında jaylasadı, ol jaǵdayda uzatıw adresi hám jiberiwshi ushın isletiletuǵın basqa járdemshi maǵlıwmat jaylasqan (maǵlıwmatlar jay uzınlıǵı, qadaǵalaw jıyındısı hám basqalar). Paket juwmaǵı, paket aqırında jaylasqan jay esaplanadi, ol jaǵdayda tarmaqqa uzatıw waqtında maǵlıwmattı ózgergen yamasa ózgermegenligin tekseretuǵın qadaǵalaw jıyındısı jaylasqan.
Hár bir paket kommutator járdeminde tarmaqtaǵı trafiktı shólkemlestirgen basqa paketlerge baylanıslı bolmaǵan halda qayta islenedi. Texnologiyaǵa qaray paketler fiksaciyalangan yamasa ózgeriwshen uzınlıǵına ıyelewi múmkin, bas betda jaylasqan informaciya dúzilisi de ózgeriwi múmkin, mısalı :
-ATM texnologiyasınıń paketleri (yacheykaları) fiksaciyalangan uzınlıqqa iye,
-Ethernetda minimal hám maksimal paket (kadrlar ) ólshemleri ornatılǵan.

2.5- súwret. Marshrutizator arxitekturası.
2.5-suwretde marshrutizatordıń dúzilis sxeması keltirilgen. Hár bir paket bayt boyınsha izbe-iz kirisiw buferine jaylasadı (2.6 -súwret.). Marshrutizator yadında pútkil paket bolmasa, paket ótiwi haqqında qarardı qabıl ete almaydı. Marshrutizator qadaǵalaw jıyındısın tekseredi, eger paket maǵlıwmatları buzilmagan bolsa paketti qayta islewdi baslaydı hám uzatıw adresi boyınsha keyingi marshrutizatordı anıqlaydı.
Buferler funksiyalardı orınlaw ushın kerek boladı :
-marshrutizator interfeyslerge jalǵanǵan baylanıs liniyada maǵlıwmatlardıń tezliklerdi maslastırıw ushın. Eger bir baylanıs liniyadan paketler kirisiw tezligi shıǵıw baylanıs liniyanıń ótkeriw qábiletinen joqarı bolsa, paketler joǵalmaslıǵı ushın interfeyste gezek payda etiledi,
-paketlar kirisiw tezligin hám kommutaciya tezligi menen maslastırıw ushın. Eger kommutaciya blokı paketlerdi qayta islewge úlgermese, kommutator interfeyslerde kirisiw gezekler payda boladı (2.7-súwret.).

2.6-súwret. Kiriw portın qayta islew.

2.7-súwret. Shıǵıw portın qayta islew
Paketli kommutatorda paketlerdi ótiwi ush túri ámeldegi:
-deytagrammalı uzatıwı,
-logik jalǵanıwdı ornatıw menen uzatıw,
-virtual kanal ornatıw menen uzatıw.