2 Ámeliy jumís tema: Topografiyalıq kartalarda aralıq hám maydan ólshew. Teoriyalıq materiallar boyınsha sorawlar

S = P(n₂-n₁), bunda P – planimetr bir bóleginiń ólshemi; n₁ – iyneli shpil júrgizilmesten aldın mexanizmnen alınǵan sanaq; n₂ – iyneli shpil júrgizilgennen keyin mexanizmnen alınǵan sanaq.
P nıń ólshemin anıqlaw ushın kartada beti málim bolǵan belgili bir kontur alınadı hám onıń shegarasınan planimetr júrgizilip shıǵıladı, n₁ hám n₂ sanaqlar hám kvadrat torlarınıń bizge málim betinen paydalanıp, planimetr bir bóleginiń ólshemin tabamız:
P = S/(n₂-n₁).
Mısalı, U-34-37-V-v (Snov) topografiyalıq 1:25000 masshtablı oqıw kartasında, 6908 kvadratda jaylasqan Temnıy bor toǵayınıń maydanın anıqlaw kerek bolsın. Onıń ushın planimetr karta ústine qoyılıp, onıń iynesi 1 kilometrli tor bólekleri shegarasınan júrgizip shıǵıladı. 1:25000 masshtablı kartadaǵı 1 tor bólegi orındaǵı 1 km² qa tuwrı keledi. Endi esaplaw mexanizminen sanaqlar alamız; n₁ = 5222, n₂ = 5485. Kartadaǵı 1 bólek planimtr bóleklerinde 5485-5222=263 bólekke teń. Berilgen karta masshtabında 1 bólektiń beti S=1 km² bolǵanı ushın planimetr hár bóleginiń ólshemi:
P = 1 km² / 263 = 1000000 / 263 = 3802 m².
Joqarıda ólshengen toǵay konturı planimetrdiń 64 bólegine teń bolsa, bul maydan: S = P(n₂-n₁) = 3802 X 64 = 243328 m² yaki ≈ 0,24 km² yamasa ≈ 24 ga boladı.
1-tapsırma. bóleksheleri 1 mm² bolǵan paletka qaǵazın tush penen sızıń.
2-tapsırma. U-34-37-V-v (snov) topografiyalıq kartasınan Chernoe kóli maydanın paletkalar járdeminde hám geometriyalıq formalar usılında tabıń hámde ólshemlerin óz-ara salıstırıp kóriń.
3-tapsırma. Paletka járdeminde ólshengen baǵtıń maydanı 235 mm². Paletkada 1 mm² = 100 m², baǵtıń maydanın gektar esabında anıqlań.